هزینه های نامزدهای انتخاباتی

سرمایه: انتخابات مجلس هشتم و نهم ریاست جمهوری پرخرج ترین انتخابات صورت گرفته در تاریخ معاصر ایران هستند. در این دو انتخابات ستادهای انتخاباتی کاندیداها و گروه ها برای نخستین بار از اعداد و رقم هایی حرف زدند که تاکنون سابقه نداشته است. هنوز پس از گذشت سه سال از انتخابات نهم ریاست جمهوری کمتر کسی حاضر است به این پرسش پاسخ دهد که هزینه های انتخاباتی آنها چقدر بوده و آنها را از کجا تامین کرده است. 

در این انتخابات شایعه های بسیاری از هزینه شدن ارقامی تا 300 میلیارد تومان هم شنیده شد؛ ارقامی که تاکنون توسط هیچ یک از کاندیداها، احزاب فعال در انتخابات یا نزدیکان آنها تکذیب نشده است.برخی نمایندگان مجلس نیز در انتخابات دوره هشتم دست کم 300 میلیون تومان برای راهیابی به مجلس هزینه کرده اند. 

اگر چه بسیاری با هزینه کردن ارقامی بیش از آن نتوانستند موفقیتی برای کسب آرای لازم به دست آورند. البته در این رقابت ها غیر از هزینه های مستقیم که توسط افراد و گروه ها به کاندیداهای مجلس و ریاست جمهوری شده، کمک های غیرمستقیم از قبیل در اختیار گذاشتن دفتر، امکانات جانبی و کمک های بلاعوض هرگز در این محاسبات لحاظ نشده است. بخش عمده ای از این کمک های بلاعوض توسط طرفداران، دوستان و خویشاوندان کاندیداها انجام می شود. - 500 میلیون تومان هزینه جبهه مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری نهم علی شکوری راد عضو جبهه مشارکت با اشاره به اینکه به دلیل داوطلبانه بودن حضور افراد و پرسنل در عرصه انتخابات هزینه های تبلیغات جبهه مشارکت در حد کمی است، گفت: «بسیاری از دفاتر تبلیغاتی به صورت داوطلبانه و بدون هزینه در اختیار جبهه مشارکت قرار گرفته است و به ندرت برای اجاره مکان و دفتر تبلیغاتی، هزینه پرداخت کرده ایم.
 
افراد و پرسنلی که در عرصه انتخابات به کار تبلیغ مشغولند نیز عمدتاً بدون هزینه کار می کنند و برای شهرستان ها نیز کمک محدودی ارسال می شود و دفاتر شهرستان ها از محل های مختلف و به صورت داوطلبانه هزینه ها را تامین می کنند.»وی افزود: «در انتخابات ریاست جمهوری دوره نهم برای تبلیغ دکتر معین نامزد مورد حمایت جبهه مشارکت حدود 500 میلیون تومان هزینه های مرکزی داشتیم که بیشتر مربوط به چاپ، کاغذ و هزینه های سخت افزاری بود و هزینه های پرسنلی با حضور داوطلبانه افراد بسیار جزیی بوده و در شهرستان ها نیز دفاتر تبلیغاتی بخشی از هزینه ها را به صورت داوطلبانه جذب کردند.» - 300 میلیون تومان برای دوره دوم انتخاب خاتمی وی در مورد هزینه های تبلیغاتی دوره دوم ریاست جمهوری خاتمی گفت: «حدود 300 میلیون تومان هزینه تبلیغات این دوره در سال 1380 بود که ریز آن را اعلام کرده ایم. رقم مختصری حدود 60 تا 70 میلیون تومان نیز به شهرستان ها کمک مالی شد.»وی ادامه داد: «در انتخابات دوره دوم شوراهای اسلامی نیز کل هزینه ها در تهران حدود 100 میلیون تومان بوده است و برای استان ها نیز کمک های ناچیزی را ارسال کرده ایم و خود استان ها و شهرستان ها هزینه های خود را از کمک ها و هزینه های نامزدها تامین کرده اند.»با توجه به توضیحات علی شکوری راد عضو جبهه مشارکت اگر هزینه مکان ها، دفاتر، حضور داوطلبانه افراد و هزینه هایی را که افراد به صورت داوطلبانه و بدون ثبت و ضبط خرج می کنند، محاسبه کنیم هزینه واقعی هر انتخابات به دست می آید و با توجه به اینکه تنها هزینه های سخت افزاری و کاغذ و چاپ قابل محاسبه است هزینه های واقعی یک حزب و کمک های مالی، فیزیکی و پرسنلی حامیان آن مشخص نیست.»به گفته شکوری راد برخی گروه های سیاسی برای اجاره دفاتر تبلیغاتی، هزینه های زیادی را می پردازند اما در جبهه مشارکت برای دفاتر تبلیغاتی عمدتاً هزینه و اجاره پرداخت نمی شود و برای حضور افراد و پرسنل داوطلب نیز هزینه ای پرداخت نمی شود. 

- 300 میلیون تومان هزینه 15 هزار رای محمدرضا جمالی مدیرمسوول روزنامه جوان نیز در این زمینه به «سرمایه» گفت: «ما در ایران حزب و حزب گرایی به عنوان ابزار توسعه دموکراسی، حاکمیت مردم وانتقال دیدگاه های جامعه نداریم بلکه این گروه ها و باندهای قدرت در آستانه انتخابات و با هدف پیروزی و گرفتن کرسی های مجلس شکل می گیرند و شعار می دهند تا نظر مردم را جلب کنند.»وی افزود: «مهم ترین اشکال این شیوه انتخاب از قانون انتخابات شکل می گیرد که شفافیت مالی را اجباری نکرده است. در قانون انتخابات اروپا و کشورهای توسعه یافته هرگونه کمک مالی مردم و بنگاه ها ثبت و ضبط می شود و اگر مخارج کمتر از کمک ها باشد حزب میزان کمک ها، مخارج انتخابات و مازاد آن را اعلام می کند و پول ها را برمی گرداند.» وی گفت: «در یکی از شهرهای کوچک کشور فرد پیروز انتخابات 300 میلیون تومان هزینه می کند و افرادی از دولت و مجلس و قوه های مختلف از او حمایت می کنند و او موفق می شود که 15 هزار رای جمع کند اما فرد رقیب او با 15 میلیون تومان هزینه هفت هزار رای جمع می کند. همین مقایسه نشان می دهد که کمک های مالی و سیاسی بیشترین نقش را در پیروزی افراد دارند.»وی افزود: «عده ای نیز با امکانات دولتی به صحنه می آیند و قانون ممنوعیت استفاده از امکانات دولتی نیز اجرا نمی شود و با متخلفین برخورد نمی شود. عده ای از امکانات مساجد، تلویزیون، رادیو، دستگاه های دولتی و... استفاده می کنند و عده ای دیگر این امکان را ندارند.» یکی از نامزدهای انتخابات شهرستان ها نیز که به مجلس راه نیافته، گفت: «وقتی معلوم نیست که هزینه های مالی احزاب از کجا می آید امکان هر کاری و هر تخلفی وجود دارد زیرا ممکن است که این پول از خارج یا از طریق واسطه ها و دلالان و وارد کننده ها پرداخت شود و این خلاء قانونی باعث می شود که تخلف ها در آینده بیشتر شود. به عنوان مثال برخی نامزدها به این شرط که مدیر گمرک شهرستان را عوض کنند یا مدیر آموزش و پرورش، اداره برق، اداره صنایع و اتاق بازرگانی را تغییر دهند و به وزیران فشار بیاورند که فلانی را عوض کن، از حمایت مالی فلان تاجر یا فلان واردکننده برخوردار می شوند و این کار زمینه تخلف را توسط افراد در شهرستان ها ایجاد می کند.» 

- هزینه تبلیغات از یک تومان تا چند میلیارد تومان خانجانی دبیر حزب کارگزاران استان تهران نیز در گفت وگو با «سرمایه» گفت: «در حزب کارگزاران برای انتخابات مجلس هزینه زیادی نکردیم و خود نامزدها به طور مستقل از حزب بیشتر هزینه ها را پرداخت کرده اند و کمک زیادی به حزب نکردند.» وی افزود: «البته از کمک خیرین و مردم استفاده کردیم که کمتر از یک درصد هزینه ها را تامین کرد. بسیاری از شیوه های تبلیغ، بنرها و پوسترها که در حزب رقیب استفاده می شد در تبلیغات حزب کارگزاران وجود نداشت یا کمتر بود اما در حزب رقیب برای یک کاندیدای خانم گوشه و کنار شهر را بنرهای تبلیغاتی پر کرده بود.» وی ادامه داد: «میزان هزینه تبلیغات به میزان ارتباط نامزدها با کانون ها و منابع قدرت بستگی دارد و نامزدها از یک تومان تا چند میلیارد تومان هزینه کرده اند.» - ثروتی: نمایندگان از 30 میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه کرده اند موسی الرضا ثروتی نماینده بجنورد و عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اینکه هزینه های انتخابات به خصوص انتخابات مجلس بیشتر توسط خود کاندیداها و دوستان فرد فراهم می شود، گفت: «خود من در دوره هفتم مجلس برای ورود به انتخابات با فروش مایملک شخصی و کمک دوستان حدود 16 تا 17 میلیون تومان هزینه کردم و در همان دور هفتم برخی از همکاران هم بودند که بین 30 تا 50 میلیون تومان هزینه کردند.»
 
وی افزود: «میزان هزینه تبلیغات بستگی مستقیم به گستردگی منطقه انتخابیه شهر و جمعیت حوزه انتخابیه دارد.» ثروتی در مورد هزینه های دور هشتم مجلس خاطرنشان کرد: «هزینه های انتخابات در عرض چهار سال 100درصد افزایش داشت، در دور هفتم به طور میانگین 15 میلیون تومان بود اما امسال حدود 30 میلیون تومان هزینه انتخابات شد.»وی افزود: «همکاران دیگر نیز دوبرابر شدن هزینه های انتخابات را تایید کردند. این در حالی است که پس از تصویب مجلس هفتم چاپ پوستر، بنر، چادر و گرفتن ستاد در روستا برای انتخابات مجلس هشتم ممنوع بود.»این نماینده مجلس هفتم و هشتم تصریح کرد: «این ارقام هزینه های معقول و متناسب هزینه کرد برای انتخابات بود. در حال حاضر نمایندگانی هستند که برای ورود به مجلس حتی تا یک میلیارد تومان هم هزینه کردند.
 
برخی همکاران به زبان خودشان اعتراف کردند که در روستاها و شهرهای حوزه انتخابیه خود 25 هزار پرس غذا توزیع کردند یا بیش از 10 میلیون تومان برای فیلم و عکس هزینه کردند.»وی افزود: «از آنجا که درآمد یا همان حقوق نمایندگی یک حقوق متعارف و نه چندان بالاست (حدود یک میلیون و 100 هزار تومان بدون کسری) به نظر می رسد افراد برای ورود به مجلس ایده های متفاوتی دارند البته این ایده ها و جذابیت ها در سه بخش سیاسی، خدمت به مردم و به دست آوردن موقعیت اجتماعی و حتی مالی خلاصه می شود.
 
- خوش چهره: کانون های قدرت و ثروت در کمین نظام تصمیم گیری و قانونگذاری هستند محمد خوش چهره نماینده تهران در مجلس هفتم نیز در این زمینه گفت: «در همه جای دنیا کانون های قدرت و ثروت، نظام تصمیم گیری، سیاستگذاری، برنامه ریزی و قانونگذاری را مورد هدف قرار می دهند و در ایران نیز اگر چه شدت آن کمتر است اما نمی توان این پدیده را انکار کرد و کانون های ثروت و قدرت تلاش می کنند تا پشت سر برخی جریان ها یا نمایندگان بایستند و در کمین نظام تصمیم گیری و قانونگذاری هستند.» - مزروعی: روش تامین مالی احزاب محدود است ،کسی علاقه ای به اعلام رقم هزینه ها ندارد علی مزروعی نماینده اصفهان در مجلس ششم نیز گفت: «کمک های مالی احزاب در سایر کشورها از سه طریق تامین می شود؛ یکی از طریق حق عضویت اعضای حزب، دوم از طریق کمک های مالی دولت در بودجه های سالانه که با تصویب پارلمان انجام می شود و هر حزبی به اندازه کرسی هایی که در پارلمان دارد از بودجه احزاب و انتخابات بهره می برد. به عنوان مثال اگر یک حزب 50 درصد کرسی های پارلمانی را در اختیار داشته باشد 50 درصد بودجه احزاب و انتخابات را به خود اختصاص می دهد. راه سوم کمک افراد و بنگاه ها به احزابی است که قانونمند بوده و به طور شفاف اعلام می شود البته در برخی کشورها حداکثری برای کمک مالی افراد و بنگاه ها تعیین کرده اند. بخشی از مالیات بنگاه های اقتصادی نیز طبق قانون می تواند برای کمک به احزاب و حزب گرایی و توسعه دموکراسی هزینه شود و بنگاه ها کمک های مالی خود را به سازمان مالیاتی ارائه دهند. دیوان محاسبات و ذی حسابی نیز برای کمک های مالی نظارت کافی دارد تا خلاف قانون کاری انجام نشود.»وی در پاسخ به این پرسش که چرا احزاب میزان کمک های مالی و منابع آن را معرفی نمی کنند، گفت: «دلیل این امر آن است که افراد حامی مالی، علاقه ای به معرفی خود ندارند و حاضر به افشای نام خود نیستند از این رو احزاب نیز مخارج انتخابات را اعلام نمی کنند زیرا مشخص می شود که حامیان مالی چقدر پرداخت کرده اند و تقریباً چه کسانی هستند.» 

وی افزود: «جبهه مشارکت تاکنون دوبار هزینه انتخابات خود را اعلام کرده و صورت هزینه ها را داده است ولی منابع درآمدی را نمی تواند روشن کند و این کار را تاکنون هیچ حزب دیگری انجام نداده است.» 

وی در پاسخ به این پرسش که چرا این خلأ قانونی برای معرفی افراد و میزان کمک های مالی آنها رفع نمی شود، گفت: «دلیل آن روشن است چون دولت و حکومت ضرورت حزب گرایی و کمک مالی به احزاب برای تربیت مدیر و کادرسازی را مطرح نکرده در نتیجه قانون انتخابات در این مسیر اصلاح نشده است.»