روایت محمد علی ابطحی از آن زمستان آیت‌الله مصباح

محمدعلی ابطحی در شرق نوشت:

یکی از فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم مستند حقیقت امسال به نمایش در آمد، مستند زندگی آیت‌الله مصباح بود. کارگردان محترم آن، آقای شریف‌زاده زنگ زد و دعوت کرد که من هم از آن دیدن کنم. برای من که متولد بیت روحانیت هستم و سلوک روحانیون را می‌دانم، البته فیلم عجیبی نبود. همه بزرگان روحانیت اصیل در سلوک شخصی رفتار متسامحانه و مؤدبانه‌ای دارند و وقتی به موضع‌گیری‌های سیاسی و از آن مهم‌تر عقیدتی می‌رسند، چهره متفاوتی دارند که آن را معمولا نماد غیرت دینی و مذهبی می‌شمارند.

در حدی که فیلم آیت‌الله مصباح را اسپویل نکنم، تلاش کارگردان برای دفاع از آیت‌الله بر این متمرکز شده است که آن وجهه شخصی و افتاده وی در زندگی شخصی را به زندگی سیاسی آقای مصباح تعمیم دهد. نام فیلم «آن زمستان» است. منظورش زمستان ۹۴ است که انتخابات خبرگان در آن برگزار شد و آیت‌الله نتوانست رأی لازم را کسب کند.

به صورت خیلی گذرا به انتخابات و مقاطع حساس و تعیین‌کننده آن اشاره می‌کند. در آن انتخابات آیت‌الله مصباح‌یزدی محور جریان پایداری شد و به همین دلیل نتوانستند با سایر گروه‌های اصولگرا و از‌جمله جامعه مدرسین به توافق برسند. گوشه‌هایی از روند این جدایی که با تلاش افراد جبهه پایداری و با نقش پررنگ آقا مرتضی تهرانی شکل می‌گیرد، در فیلم آمده است.

در این بخش‌ها نکته اصلی‌ای که همیشه به آیت‌الله ایراد گرفته می‌شود، وجود دارد: جوری در فیلم آیت‌الله از این موارد صحبت می‌کند که تلویحا مخاطب تصور می‌کند انگاری خداوند و امام زمان و همه مقدسات حامی این اندیشه و این رفتار جبهه پایداری و آیت‌الله هستند.

از همین مدخل آیت‌الله آسیب فراوانی به خود و نظام و اسلام در انتخاب احمدی‌نژاد وارد کرد که کل سرمایه‌های دینی و اسلامی و امام زمان را پشت آدمی قرار داد که بعد‌ها خود آیت‌الله پشیمان شد. این موضع‌گیری‌های سیاسی افراطی یا مواضع مسئله‌ساز ایشان در قبل و بعد از انقلاب یا تعریف‌های اغراق‌آمیزی که درباره احمدی‌نژاد به آن اشاره شد یا انتقاد و اهانت و غلظتی که در مخالفت با مخالفان فکری‌شان ابراز می‌دارند، همه براساس تقسیمی که در بالا اشاره کردم، قابل درک است. ما چند تا آیت‌الله مصباح و مصباح‌ها داریم؛ یکی مصباحی که در خانه و زندگی و رفتار شخصی و ادب ذاتی و در دیدار با دوستان وجود دارد. حتما در این موارد این‌گونه افراد بسیار مؤدب و مهربان و قابل احترام هستند.

یک آیت‌الله مصباحی فیلسوف، حکیم، فقیه و... هم داریم که باید از علومشان استفاده و درباره نظریاتشان بحث و گفتگو و نقد علمی کرد. اما وقتی این چهره‌ها وارد سیاست عملی می‌شوند، در انتخابات شرکت می‌کنند، طرفدار حزب و جریان می‌شوند، حتما باید بپذیرند مورد نقد قرار گیرند. البته مواضع آقای مصباح در حوزه سیاست به دلایلی که گفته شد، بیشتر از دیگران مورد نقد و مخالفت و از سوی دیگر، حمایت و تقدس قرار گرفت. اشکال فیلم این بود که خواسته بود برای حمایت و نورانی نشان‌دادن آیت‌الله همه این حوزه‌ها را قاطی کند.

همکاری شخصی آیت‌الله برای ساخت این فیلم البته از خصوصیات برجسته و مثبت این فیلم بود. به دوربین اجازه داده بود همه‌جا همراهش باشد. کمتر عالم دینی و بزرگی چنین اجازه‌ای می‌دهد. از ساخت فیلم‌های زندگی‌نامه باید استقبال کرد. پخش فیلم آیت‌الله مصباح در جشنواره حقیقت کار خوبی بود، اما مجوزندادن به فیلم زندگی فائزه هاشمی از نقاط ضعف جشنواره بود.