ماجرای عجیب "رزمایش قطع اینترنت"

فرارو- روز گذشته برخی رسانه‌ها از برگزاری "رزمایش قطع اینترنت" در کشور خبر دادند. خبری که به سرعت رسانه‌ها و فضای مجازی را در نوردید و موجی از انتقاد و اعتراض را در پی داشت. در حالیکه گفته شده بود که این رزمایش هفتم بهمن ماه برگزار می‌شود، اما امروز آذری جهرمی وزیر ارتباطات اعلام کرد که این زمایش لغو شده است.

به گزارش فرارو، این قصه‌ی تازه زمانی علنی شد که خبرگزاری تسنیم از قول یکی از شرکت‌های ارایه‌دهنده درگاه پرداخت اینترنتی خبر از اجرای رزمایش قطع اینترنت در کشور داد. اتفاقی که بر اثر آن برخی سرویس‌های مبتنی بر کارت بانکی قطع خواهند شد. نام این شرکت در خبر نیامده، اما نامه‌ای منتشر کرده که در آن نوشته شده «پیرو اطلاعیه صادره از شاپرک و بنابر اعلام پدافند غیرعامل کشور، به‌منظور رزمایش قطع اینترنت به اطلاع می‌رساند، تمام سرویس‌های مبتنی بر کارت در تاریخ ٧/١١/١٣٩٧ از ساعت ١٠ تا ١٢ به مدت دو ساعت قطع خواهد بود.»

در ادامه این نامه آمده است: "در این فرآیند تمام پذیرندگان دارای سرور خارج از کشور، از دسترس خارج خواهند شد. بدیهی است پس از پایان رزمایش تمامی سرویس‌ها به حالت عادی خود باز خواهند گشت. در آینده نزدیک این رزمایش به تناوب تکرار شده و درنهایت تمامی پذیرندگانی که دارای سرویس خارج از کشور هستند، از سرویس پرداخت خارج خواهند شد؛ لذا پیشنهاد شده است نسبت به انتقال سرور خود به داخل کشور اقدام کنند."

محتوای این نامه حاکی از آن است که رزمایش مزبور از سوی سازمان پدافند غیر عامل طراحی و مدیریت شده است. اما سازمان پدافند غیر عامل این موضوع را تکذیب کرده است. محمد حسین فروتن سخنگوی سازمان به روزنامه شهروند در این رابطه گفته است: «اصلا رزمایشی در کار نیست و البته سازمان پدافند غیرعامل طی اطلاعیه‌ای رسمی این خبر را تکذیب خواهد کرد.»

 

در همین رابطه نامه‌ای دیگر نیز منتشر شد که منتسب به دفتر حقوقی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود. در این نامه از شرکت شاپرک (شرکت وابسته به بانک مرکزی) خواسته شده بود با توجه به برگزاری رزمایش سراسری در تاریخ هفتم بهمن‌ماه و متعاقبا قطعی خدمات پرداخت شتابی، کلیه مستندات قانونی راجع به ضرورت انتقال سرور‌ها به داخل کشور و عدم ارائه سرویس به پذیرنده‌هایی که دارای سرویس خارجی هستند را به وزارت ارتباطات ارائه کنند.

اما محمدجعفر نعناکار - مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران - که نامه‌ی منتشره به نقل از او انتشار یافته بود، در توییتر خود نوشت: "درخصوص نامه به یکی از شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات پرداخت مبتنی بر عدم ارایه خدمت به سرور‌های مستقر در خارج از کشور، با دستور امیر ناظمی - رییس سازمان فناوری اطلاعات- موضوع را پیگیری کردم. با عنایت بر این‌که مستندی دال بر انتقال اجباری سرور‌ها یافت نشد، موضوع انتقال اجباری سرور‌ها مختومه شد."

نعنا کار هم در توئیتی توپ را در زمین سازمان پدافند غیر عامل انداخت و گفت: "پدافند غیرعامل از شاپرک خواسته تا شرکت‌های پرداختی که سرور‌های خارج از کشور دارند، سرور‌های خود را به داخل منتقل کنند. این تنها یک توصیه بوده و نه اجبار."

در حالی او مدعی شده که اجباری در انتقال سرور‌ها نبوده است، اما نامه‌های منتشر شده نشان نمی‌دهد "اختیاری" در کار باشد و لحن و ادبیات نامه‌ها کاملا قاطعانه و از موضع "اجبار" است.

اما ماجرا به همین جا متوقف نشد و در ادامه پای وزیر ارتباطات هم به موضوع باز شد. پس از اعتراض‌های فراوان در فضای مجازی به موضوع، آذری جهرمی در توئیتی به این موضوع واکنش نشان داده و نوشت: "تصور کنید یک روز صبح متوجه شوید که تمام سامانه‌های بانکی بانک شما تا اطلاع بعدی از دسترس خارج شده است، چه حس و عکس‌العملی خواهید داشت؟ چه کسانی را مسئول می‌دانید؟ "

او در توییت دیگری نوشت که زیرساخت بانکداری الکترونیکی از زیرساخت‌های حیاتی کشور محسوب می‌شود، باید در برابر تهدیدات از جمله تحریم، مقاوم باشد. تست امروز پدافند غیرعامل برروی شرکت سداد، برای سنجش تاب‌آوری آن بوده و ارتباطی با اینترنت کشور ندارد.

جهرمی در آخرین توییت از رشته‌توییت خود درباره‌ی این موضوع عنوان کرد: "عبارت رزمایش قطع اینترنت یکی از فجیع‌ترین عباراتی بود که برای ضایع کردن یک موضوع بسیار مهم مثل بررسی تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی کشور، به کار برده شد. اینگونه ناشی‌گری می‌کنیم و بعد فضای مجازی را مقصر می‌دانیم. باید بپذیریم در شناخت رسانه ضعف داریم."

به این ترتیب روایت مقامات دولتی نشان می‌دهد که "رزمایش قطع اینترنت" ارتباطی با قطع اینترنت نداشته و فقط اختلال مورد اشاره صرفا مربوط به بهره برداری از سرویس پرداخت از طرف سایت‌هایی که سرور‌های آن‌ها در خارج از کشور قرار دارند بوده و ارتباطی با اتصال به اینترنت به صورت عمومی ندارد.

حتی کار به جایی رسید که اساسا موضوع به عنوان یک "شایعه" از سوی یکی از مسئولان مطرح شد. محمدمهدی صادق -مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد- در پاسخ به اخبار مربوط به قطع اینترنت به نقل از این شرکت و الزام انتقال سرور‌ها به داخل کشور گفت: "این شایعات بخاطر تست‌هایی است که به‌منظور برطرف کردن اختلالات جزیی شبکه این شرکت صورت می‌پذیرد و از نظر فنی برای استانداردسازی سیستم‌ها و انجام تست‌های تاب‌آوری سیستم و تطبیق با معیار‌های ملی ما ضروری است."

او افزود: "تغییر آی‌پی‌ها و تنظیمات جدید تجهیزات این شرکت موضوعی عادی و رویه جاری این شرکت است که به پذیرندگان نیز در مواقعی که اینگونه تست‌های فنی صورت می‌گیرد اطلاع‌رسانی می‌شود."

صادق هم‌چنین خاطرنشان کرد: «اساسا طرح شایعه‌ی قطع اینترنت و هر نوع گمانه‌زنی بی‌اساس در این زمینه و اعلام هرگونه الزام و اجبار در خصوص انتقال سرور‌ها به داخل کشور از طرف این شرکت و شرکت شاپرک قویا تکذیب می‌شود.»

با این حال امروز تحول تازه‌ای در این باره رخ داد و آذری جهرمی در توئیتی دیگر اعلام کرد که رزمایش "لغو شده است."

او نوشت: «امروز در حاشیه دولت، همه از رزمایش! پرسیدند، دیشب، گزارش کردم که برای چک تاب‌آوری زیرساخت بانکی در برابر تحریم روش‌های دیگری جز قطع اینترنت "شرکت سداد" هم وجود داشت. گزارشی دریافت کردم که این برنامه "لغو" شده است. ضمنا سداد صلاحیت الزام شرکت‌ها به انتقال سرور‌ها به داخل کشور را ندارد.»

به این ترتیب اساسا کسی زیر بار آن نامه‌ها و اخبار پیرامون "رزمایش قطع اینترنت" نرفت. مشخص نشد که آن رزمایش از کجا و چگونه برنامه ریزی شده است. با این حال نقش سازمان پدافند غیر عامل در این باره بارزتر به نظر می‌رسد.

سازمانی که مدتی است بر شکل گیری "اینترنت اسلامی" تاکید می کند/ سرتیپ پاسدار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل هفته گذشته پس از دیدار با شماری از اعضای هیات رئیسه و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری گفته بود "ما می‌توانیم اینترنت ایرانی ــ اسلامی داشته باشیم چنان‌که اروپایی‌ها، چینی‌ها و دیگر کشور‌های دنیا برای خود حریم زیرساختی، موضوعی و معنوی تعریف می‌کنند. "

حاالا سوال مهم این است که آیا طرح‌هایی همچون "رزمایش قطع اینرتنت" در راستای همان ایرانی- اسلامی سازی اینترنت است؟ مقامات دولتی در این باره پاسخی نداده اند شاید در آینده مسئولان سازمان پدافند غیر عاملی در این باره توضیحی داشته باشند.

واکنش‌های در فضای مجازی
جدای از اینکه چه نهادی پشت "رزمایش قطع اینترنت" قرار داشت. انتشار این خبر بازتاب وسیعی در افکار عمومی داشت.

بسیاری این رزمایش را در راستای "کره شمالی " و "ونزوئلا" شدن ایران تفسیر کرده اند. کاربری نوشته است "سلام بر کره شمالی". یا کاربری دیگر معتقد است: «سوریه نشدیم ولى به سرعت داریم ترکیبى میشیم از ونزوئلا و کره شمالى. میترسم به زودى بگیم اینترنت فیلتر شده هم آرزوست.»

پدرام سلطانی از اعضای شاخص اتاق بازرگانی هم در توئیتی نوشت: «رزمایش قطع اینترنت به ما دو ساعت فرصت مى دهد که دریابیم شهروندان کره شمالى بدون اینترنت چه زندگى آسوده و آرامى دارند. بد نیست رزمایش سکوت مسئولین را هم برگزار کنیم تا موجب ارتقاء سلامت روانى شهروندان شود.»

مهدی یحیی نژاد محقق حوزه اینترنت هم معتقد است: «کشور هند با فراهم کردن امنیت نسبی و فضای باز برای تجارت تونسته صادرات نرم‌افزار خودش را به ده‌ها میلیارد دلار برسونه. در مقابل متولیان سیاستگذاری اینترنت ایران بدنبال رزمایش قطع اینترنت هستند و کار رو برای کارآفرین‌هایی که تاکنون در ایران دوام آورده‌اند، تنگ‌تر میکنند.»

کاربری به نام امیر هم اینگونه به وزیر ارتباطات اعتراض کرده است: " چرا اسمش رزمایش قطع اینترنت است؟ پدافند غیرعامل بر اساس کدام قانون چنین اختیاری دارد که درخواست قطع دسترسی به خارج از کشور را، حتی در مورد یک شرکت صادر بکند؟ چرا از روزی که وزیر شدید تا امروز حتی یک بار در مورد اختلال در شبکه و قطعی آن پاسخگو نبودید؟»

کاربر دیگری هم این اقدام را "توهین"قمداد کرده و نوشته است: «رزمایش قطع اینترنت یعنی منزوی‌تر از همیشه، یعنی گردش اطلاعات زیر نظر اطلاعات، یعنی ما میگوییم چه ببینید چه بخوانید و حواستان باشد چه مینویسید، یعنی نسخه بروز شده دهه شصت، یعنی توهین، میفهمی؟ توهین!»