فرارو- وزیر امور خارجه گفت: اعتقاد دارم وزارت خارجه باید بالاتر از سیاست داخلی عمل کند اما متاسفانه ما را وارد سیاست داخلی کردند و این به ضرر کشور است.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان عصر روز سه شنبه در جمع فعالان مجازی که در محل دفتر مطالعات وزارت امور خارجه برگزار شد گفت: شرایط کشور ما شرایط ویژه‌ای است. برخی ایراد می‌گیرند که شما 40 سال است دارید می‌گویید شرایط کشور ویژه است پس امر جدیدی نیست. من معتقدم کشور ما در وضعیتی است که همیشه باید با مشکلات برخورد کند. البته ما در مسیر خود اشتباه هم زیاد داشته‌ایم که طبیعی است؛ چرا که همواره خواستار آن بودیم همه چیز را از ابتدا بسازیم. ما نمی‌توانیم ساخته دیگران را صرفا مصرف کنیم. در خیلی موارد برای‌مان امکان‌پذیر نبود.
وی ادامه داد: من از شما این سوال را می‌پرسم؛ واقعا چه کسی در ایران دوست دارد درباره ایران آن‌طوری صحبت شود که ترامپ درباره عربستان صحبت می‌کند؟ برای خیلی از کشورها دیگران تصمیم می‌گیرند اما ما واقعا این مشکل را نداریم. این مسئله تا جایی برای ما و شما به عنوان فعالان فضای مجازی و فضای رسانه‌ها مهم است که وقتی یک خبرنگار روس که واقعا به خاطر جاسوسی دستگیر نشده است را می‌گیرند و بعد آزاد میکنند شما باور نمی‌کنید و می‌گویید چرا درباره سایر خبرنگاران از سایر کشورها اینطور برخورد نمی‌شود.
ظریف گفت: این خبرنگار را از اول نباید می‌گرفتند، اگر یک وقتی شما دلیل دستگیری‌اش را بفهمید متوجه خواهید شد که واقعا دلیل آزادی‌اش امری طبیعی بود اما این خوب است که شما سوال می‌کنید و همین سوال کردن نشان می‌دهد که ما کشوری نیستیم تحت اختیار و نظر کسی باشیم. ما انتخاب کردیم طور دیگری باشیم. عادت کردیم سرمان را بالا نگهداریم و این دستاورد بزرگی است و این را به عنوان «داده» می‌گیریم. چون خون پای آن رفته است و مردم فشارهای زیادی را تحمل کرده‌اند.
وی با توجه به رویکردها و تصمیمات کشور در 40 سال گذشته اظهار کرد: ما اشتباه هم زیاد کرده‌ایم و هزینه زیادی به مردم تحمیل کرده‌ایم که نباید این روند ادامه یابد و به خاطر ادامه دادن این روند حتی لجاجت هم کنیم. در عین حال ما حاضر نیستیم بپذیریم ایران مثل کشورهای دیگر حرف گوش کن دیگران باشد یا مثلا مردم بشنوند اگر با فلان کشور رابطه نداریم به خاطر آن است که به ما گفته شده است با او رابطه نداشته باشیم. ما خودمان برای خودمان تصمیم می‌گیریم.
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به برخی انتقاداتی که از سوی حاضرین بیان شد، اظهار کرد: اکثر انتقادات را قبول دارم اما از شما می‌خواهم فراموش نکنید آنچه به عنوان یک امر بدیهی تلقی می‌کنیم به هیچ وجه امر بدیهی نیست. بنده 40 سال است در کار دیپلماسی هستم و به غیر از این کار هم کار دیگری بلد نیستم.
وزارت خارجه با سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تفاوت دارد. سایر دستگاه‌ها صرفا از عملکرد خود دفاع میکنند اما وزارت خارجه و شخص وزیر باید از عملکرد کشور دفاع کند؛ چرا که من صرفا نماینده وزارت خارجه و یا شخص ظریف یا یک گروه و حزب یا جریان نیستم، بلکه نماینده کل کشور هستم و وظیفه دارم این کار را انجام دهم نه چیز دیگری.
وی ادامه داد: اگر سر کلاس‌های حقوق بشر من بیایید نظرات متفاوتی از آنچه به عنوان وزیر خارجه ایران می‌گویم احتمالا بشنوید. من در 2014 به عنوان ریسک پذیرترین آدم دنیا معرفی شدم. من از خطر کردن وحشت ندارم و سر کلاس‌هایم هم همین طور است. اما در برابر یک کشور خارجی نماینده جمهوری اسلامی ایران و کل ایران هستم. از جمله آنهایی که به من حمله میکنند و یا یک شب نمی‌گذارند خواب راحتی داشته باشم و به همین دلیل است که از برجام آنقدر که باید دفاع نکردم.
ظریف گفت: برجام از موفق‌ترین تجربیات کشور در حوزه دیپلماسی و حتی بالاتر است و به این مسئله یقین دارم. هیچ مذاکرات مهمی در 40 سال گذشته نبوده است که به طور غیر مستقیم یا مستقیم در آن دخالت نداشته باشم اما برجام حتما از برجسته‌ترین تجربیات جمهوری اسلامی ایران است و اگر 10 سال دیگر هم بگذرد باز هم همین را می‌گویم.
وی تاکید کرد: من از منافع ایران در برجام دفاع می‌کنم نه از منافع برجام در ایران، اگر از منافع ایران دفاع کنم از قدرت خارجی امتیاز می‌گیرم و این خطی است که در مذاکرات برجام دنبال کردم.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور با اشاره به گسترده شدن فضای مجازی و رسانه‌ای در دنیا خاطرنشان کرد: در گذشته اگر در خارج از ایران صحبت می‌کردیم کسی متوجه نمی‌شد چه گفته‌ایم و به راحتی انتخاب می‌کردیم مخاطبان‌مان چه کسانی باشند اما الان اینگونه نیست اگر در گوشه‌ای از مسجد صحبت کنید دنیا آن را می‌تواند بشنود و اگر در گوشه‌ای از دنیا صحبت کنید تیتر یک کیهان می‌شوید. دیگر در دنیا مخاطب نداریم مخاطب ما همه دنیاست و در این شرایط باید اهم و مهم کنیم. مخاطب اصلی ما در وزارت خارجه خارجی‌ها هستند و ما از طرف کل ایران با آنها صحبت می‌کنیم. اینکه برند «ظریف» مطرح بشود یا نشود، مطرح نیست. بلکه برند «ایران» باید ایجاد شود نه یک شخص یا دستگاه یا تفکر.
ظریف در ارائه توضیح بیشتر به ماجرای استعفایش از وزارت امور خارجه اشاره کرد و گفت: من استعفا دادم چون تلاشم حفظ برند «ایران» بوده است و آن شب به این نتیجه رسیدم دیگر برند ایران نیستم. اگر می‌خواستم برند ظریف باشم. جایزه صلح نوبل را می‌گرفتم. آن شبی که قرار بود جایزه صلح نوبل را اعلام کنند یکی از دوستان خارجی زنگ زد به من و گفت سخنرانی‌ات را نوشته‌ای؟ و من به او گفتم خیالت راحت به من نوبل نمی‌دهند. جان کری و خانم موگرینی هم به نوعی پاسوز من شدند چرا که قرار من نبود برند یک فرد را دنبال کنم. در صورتیکه آن شب (شب استعفا) به یک فرد تبدیل شده بودم. من سال‌ها تلاش کردم مانع این اتفاق شوم اما در آن مقطع این تصور ایجاد شد که ظریف نماینده سیاست خارجی ایران نیست بلکه نماینده یک دیدگاه است آن هم دیدگاهی قابل حذف.
وی ادامه داد: اما بعد از آن مسئله دیگر آن کسی نبودم که بتواند از سیاست جمهوری اسلامی ایران دفاع کند اتفاقا بر خلاف تصور برخی‌ها اصلا هم عصبانی نبودم اما به شدت دلخور بودم چون تلاشی که در تمام عمر کاری‌ام انجام داده بودم که سیاست خارجی ایران یک کل واحد است از بین رفت. فکر می‌کنم مردم هم متوجه این مسئله شدند.
ظریف گفت: برخی کمپین‌های رسانه‌ای در حمایت و علیه من تشکیل شد. دوستان آدرس کسانی که به من اتهام دروغگویی می‌زدند را درآوردند، همه‌شان از آلبانی نبودند اینجا هم هستند دوستانی که شبانه روز این زحمت را می‌کشند حتی اگر قرار باشد همصدای دیگران شوند. واقعیت این است در حوزه خارجی باید منافع ملی را در نظر بگیریم. امروز دوستان و فعالان فضای مجازی از جناح‌های مختلف اینجا هستند و باید بگویم سیاست ما این است که وزارت خارجه را گرفتار سیاست نکنیم. البته من هم نظرات خاص خودم را دارم اما معتقدم نباید درگیر مسائل داخلی باشیم. متاسفانه ما را وارد سیاست‌های داخلی کردند و این به ضرر کشور است. سیاست خارجی وجه المصالحه دعواهای سیاسی داخلی نیست چطور است ترامپ اگر بگوید هفت تریلیون دلار در منطقه خرج کردیم و ضرر کردیم حرفش را تیتر می‌کنیم اما اگر بگوید جان کری از پس ظریف بر نیامد را باور نمی‌کنیم؟
همانطور که پهپاد آمریکایی را زدیم سیاست خارجی‌اش هم مورد هدف قرار می‌گیرد. چرا می‌توانیم پهپاد را بزنیم اما در سیاست خارجی نه. چرا بی اعتمادی و ناامیدی را به جامعه تزریق می‌کنیم. البته امید به دیگری داشتن سم مهلک است اما اینکه به مردم بگوییم اگر با خارجی صحبت کردی حتما سرت کلاه می‌رود، چه فایده‌ای دارد. آقای جوادی آملی به من گفتند وقتی با اینها دست می‌دهی بعدش انگشتانت را بشمار. برخی دوستان خیلی انقلابی در مذاکره‌ای برخورد ما را دیدند و گفتند چرا روی یک کلمه اینقد اصرار می‌کنی که باشد و در پاسخ گفتم به خدا بر سر برجام هم همین کار را کردم اما شما با من اینطور برخورد کردید. من متوجه نمی‌شوم چرا برخی می‌خواهند با تخریب به اهدافشان برسند و اعتماد و امید مردم را سلب کنند.
رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: از وزارت خارجه توقع نداشته باشید به جای کار بر روی برند ایران بر روی برند وزارت خارجه کار کند. اگر آقای روحانی می‌گوید حاضرم به خاطر کشور قربانی شوم، من شش سال پیش گفتم آمده‌ام برای قربانی شدن، نه قهرمان شدن.
یکی از حاضران در جلسه خطاب به ظریف گفت: ما انتقاداتی را مطرح می‌کنیم که شما به آنها پاسخ نمی‌دهید. شما اظهار نظرهایی داشتید که بی پاسخ است.
ظریف در ادامه با اشاره به یکی از نقل قول‌هایی که از وی در برخی رسانه‌ها منتشر شده است گفت: من در جایی گفتم آمریکا از نظر قدرت نظامی می‌تواند به ایران حمله کند اما چرا نمی‌کند، چون از مردم ما و از فرهنگ ایثار و شهادت می‌ترسد.
خبرنگار در پاسخ گفت: اما ابزار نظامی در جای خود مهم است.
ظریف پاسخ داد: خیر، آنچه که ما را حفظ کرده است نه توان دیپلماسی است، نه چیز دیگر بلکه فرهنگ خودباوری و ایثار و شهادت است.
وزیر خارجه ادامه داد: یا در جای دیگر از من نقل قول شده است که گفته‌ام. امضای جان کری پای برجام سند است اما این نقل قول درست نیست من چنین چیزی نگفته‌ام. امکان ندارد چنین چیزی را گفته باشم، برخی این را از خودشان ساختند و با آن به من حمله کردند.
خبرنگار دیگری گفت: آقای عراقچی این جلمه را گفتند که ظریف پاسخ داد خیر ایشان هم نگفته‌اند که امضای کری سند است. خبرنگار در پاسخ گفت اگر این را نگفته‌اید چرا روشنگری نکرده‌اید؟
ظریف پاسخ داد: اینقدر از این لاطائلات شنیده‌ام و جواب ندادم چون طرف دعوای من شما نیستید، آمریکا و جان کری بوده است. در جلسه‌ای کری به من گفت ما می‌توانیم سایت فردو را بزنیم، فکر نکنید نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم و من گفتم شما چقدر در جنگ ویتنام، عراق یا افغانستان موفق بودید؟ موفقیتی به دست نیاوردید اما این را هم بدانید مردم ایران فرق میکنند و او در پاسخ گفت به خاطر همین است نمی‌خواهیم وارد دعوا شویم.
ظریف خطاب به خبرنگار سوال کننده و منتقدانش گفت: شما تنهایی به قاضی رفتید، موفق هم بیرون آمدید چون ما حرف نزدیم و سکوت کردیم. شما می‌گویید برجام یک جسد است خب بروید آن را خاکش کنید و شش قطعنامه شورای امنیت را بگیرید. آقای ترامپ هم برایتان جشن می‌گیرد.
خبرنگار گفت: حرف من این است که چرا روشنگری‌ها نه لزوما از وزارت خارجه بلکه از مراجع دیگر انجام نشده یا نمی‌شود.
ظریف پاسخ داد: فرقی نمی‌کند، وزارت خارجه وظیفه‌اش دفاع از وزارت خارجه نیست، وظیفه‌اش دفاع از ایران است. اگر دفاع از وزارت خارجه مغایر با دفاع از ایران شود امکان ندارد این کار را انجام دهیم. با خیال راحت بروید هر چه می‌خواهید بنویسید. من این کار را نمی‌کنم، من وظیفه‌ام دفاع از ایران است نه دفاع از ظریف.
خبرنگار گفت: وظیفه ما هم دفاع از شما به عنوان وزیر امور خارجه است که ظریف پاسخ داد بسیار خب اما به من دروغ نبندید، اتهام و افترا نزنید من یکجا نگفتم که از جان کری امضا گرفته‌ام، گفتم شما (کشور) از من امضا خواستید من هم امضا آوردم. به من گفتند اول باید آقای اوباما مقررات تعلیق قطعنامه‌ها و تحریم‌ها را امضا کند تا بعد ما اقدام کنیم.
وی ادامه داد: در روابط خارجه چیز دیگری وجود ندارد. همه چیز همین است به ما یک دستوری می‌دهند و ما می‌رویم آن را انجام می‌دهیم اما وقتی ترامپ از یونسکو و دیگر سازمان‌ها و قراردادهای بین‌المللی خارج می‌شود یا سهمیه خود را به سازمان ملل نمی‌دهد چه کار می‌شود کرد و یا دنیا در مقابل آن چه کار توانست بکند. امروز دبیر کل سازمان ملل اعلام می‌کند قادر به پرداخت حقوق کارمندان این سازمان نیست.
ظریف در پاسخ به سوال خبرنگاری که خطاب به وی گفت، در زمان مذاکرات برجام موضوع خروج یکجانبه آمریکا و بازگشت تحریم‌ها بارها مطرح می‌شد، اما همان موقع هم به این مساله توجه‌ای از طرف شما نشد و اتفاقا این مساله را طرفداران برجام هم مطرح می‌کردند، پاسخ داد: به این دلیل که هر کاری می‌کردیم می‌توانست یکجانبه از برجام خارج شود. شما دائم می‌گویید چیزی‌هایی به طرف مقابل داده‌ایم و در قبالش یک قول یا امضا گرفته‌اید. اما اینطور نیست. ما هیچ کاری نکردیم تا قبل از اینکه آمریکا اقداماتش را انجام دهد. همش می‌گویند نقد داده‌ایم نسیه گرفته‌ایم. اما ببینیم آقای ترامپ چه می‌گوید؛ ترامپ می‌گوید 150 میلیارد دلار به ایران نقد داده‌ایم و یک قول از آنها (ایران) گرفته‌ایم آن هم برای 10 سال دیگر. این حرف ترامپ است اما حرف من این است ما هیچ کاری را انجام ندادیم تا قبل از آنکه آمریکا تعهدش را انجام دهد. یک پیچ از نطنز باز نکردیم تا وقتی که اوباما تعهداتش را امضا نکرد. چکار دیگر می‌توانستیم بکنیم آیا باید دختر اوباما را گروگان می‌گرفتیم؟ اینکه آمریکا بدعهد است تقصیر ماست! و آن هم در بند 36 برجام ضمانت‌هایی را گرفتیم دیگر باید چکار می‌کردیم؟ وقتی ما چنین بندی را در برجام گذاشتیم آیا براساس اعتماد مذاکره کرده‌ایم؟
وی گفت: بند 36 می‌گوید اگر آنها تعهداتشان را انجام ندادند ما می‌توانیم تعهداتمان را انجام ندهیم. ما ناگزیر شدیم در این چارچوب مذاکره کنیم چرا؟ چون شش قطعنامه در شورای امنیت علیه ایران وجود داشت و ما ناچار بودیم برای اینکه این قطعنامه‌ها را برداریم، صحبت کنیم. این مساله خیلی خوشایند من نبوده است. فکر می‌کنید من دلم لک زده است که با یک آمریکایی صحبت کنم؟ یا با آن بنده خدا (جان کری) در خیابان راه بروم؟ که هر جا در تظاهرات و راهپیمایی‌ها در ایران می‌خواهم شرکت کنم بلافاصله برادران عکس من و یک گرگ در کنارم که در خیابان در حال راه رفتن هستند را بالا می‌برند.
وزیر خارجه کشورمان در ادامه گفت: من همه این صحبت‌ها را کردم که به دوستانی که می‌گویند چرا برند ظریف نابود شده است، بگویم وظیفه من حفاظت از برند ظریف نیست بلکه حفظ برند ایران است و امیدوارم همه ما در راه حفظ این برند تلاش کنیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به سوالی درباره ضعف دیپلماسی اقتصادی و به ویژه معاونت اقتصادی وزارت خارجه در پیشبرد منافع و قراردادهای اقتصادی اظهار کرد: بعد از برجام 80 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی وارد ایران شد. اینکه این میزان عملیاتی نشد دیگر تقصیر من چیست؟ تنها کمتر از 5 میلیاردش جذب کشور شد. وزارت نفت خواست در پروژه‌ها جلو برود شروع کردند به بد و بیراه گفتن. اگر این 80 میلیارد محقق شده بود ترامپ که هیچ پدر جد آن هم نمی‌توانست ما را تحریم کند. البته خود دولت هم نسبت به این سرمایه‌گذاری‌ها سخت گرفت اما بحق. اما خب سخت‌گیری‌هایی هم اتفاق افتاد.
وی ادامه داد: ما به عنوان وزارت خارجه یا معاونت اقتصادی نمی‌توانیم با کسی معامله کنیم یا قراردادی ببندیم. ما ظرفیت‌ها را شناسایی یا معرفی می‌کنیم. من در هر سفری که می‌روم حدود 70 بازرگان را با خودم همراه می‌کنم و در این سفرها، ملاقات‌ها، قراردادها و یادداشت تفاهم‌ها امضا می‌شود. اینکه عملیاتی می‌شود یا نه و یا عملیاتی شدن یک یادداشت تفاهم سه سال زمان می‌برد دیگر کار من یا معاونت اقتصادی نیست. در حال حاضر تمرکز ما با توجه به شرایط کشور بر روی ترانزیت، تهاتر و تعامل با همسایگان است.
ظریف گفت: ما این رسم را هم در وزارت خارجه نداریم که در دفاع از خودمان بگوییم وزارتخانه‌های دیگر کار نمی‌کنند. اما متاسفانه بقیه با ما این کار را میکنند. وزارت خارجه 1200 دیپلمات دارد و مجموعه نیروی دیپلمات ما کمتر از 3 هزار نفر است. ما از فقیرترین دستگاه‌های کشور هستیم. وزارت خارجه کمتر از 100 میلیون دلار بودجه داخلی و خارجی با سهمیه سازمان‌های بین‌المللی در اختیار دارد. حقوق یک دیپلمات کشور ما با یک کشور جهان چهارمی قابل مقایسه به لحاظ کم بودن نیست. اما متاسفانه می‌گویند حقوق دیپلمات‌ها نجومی است.
ظریف ادامه داد: البته به شما حق می‌دهم آنقدر که شما توقع دارید ما در بخش اقتصادی فعال نیستیم که امیدواریم در آینده این اتفاق بیفتد.
وزیر خارجه کشورمان در ادامه از پیشنهادها و انتقادهای حاضرین استقبال کرد و گفت: اینکه برخی از شما می‌گویید رسانه‌های ایرانی خبر می‌خورند برای این است که آنها (رسانه‌های خارجی) خبر می‌سازند. طبیعی است در این شرایط شما خبر بخورید. مثلاً سفر مقام عالی اماراتی به ایران از اساس دروغ بود و طبیعی است که رسانه‌های ایرانی چنین خبری را نداشته باشند. سفر اماراتی‌ها در سطوح دیگر انجام می‌شود اما در سطح عالی نه.
وی در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او درباره بج روی کت وی پرسید، گفت: همه عالم یک نماد، نشان یا پرچم که نماد وزارت خارجه‌شان است، دارند. اما ما نداریم. تلاش کرده‌ایم که یک نشانی را به عنوان نماد وزارت خارجه درست کنیم و برای این کار هم از مسیر قانونی رفتیم. یکی از اساتید خوب معماری کشور این کار را قبول کردند تا این نشان را درست کنند و این دارد مراحلش می‌گذرد. من خواستم از آن نماد و نشان یک رونمایی داشته باشم از این رو آن را روی کت خودم استفاده کردم و امیدواریم در آینده‌ای نزدیک همه دیپلمات‌ها از این نشان استفاده کنند.
در ابتدای این جلسه سه ساعته که با حضور تعداد زیادی از فعالان توئیتری، اینستاگرام و دیگر فضاهای مجازی دعوت شده بود، به فراخور حاضران صحبت‌های خود را شامل انتقادات، پیشنهادات و توصیه‌ها به وزیر و مسئولین حاضر در این نشست بیان کردند. شایان ذکر است پرویز اسماعیلی نیز در این نشست حضور داشت.
در پایان این نشست گپ و گفت حاضران که بعضاً از خبرنگاران رسانه‌های مختلف از تمامی جناح‌ها و گروه‌های کشور بودند با محمدجواد ظریف ادامه داشت و همچنین بازار عکس یادگاری با رئیس دستگاه دیپلماسی نیز داغ بود.
ایران با این همه منابع در کجای جهان ایستاده؟