دکتر علی‌اصغر کاکوجویباری*؛ نزدیک به سه دهه است که هم‌زمان با تولد پیامبر اسلام (ص) هفته‌ی وحدت در ایران و پاره‌ای از ممالک همسو برگزار می‌شود.
این مراسم هر ساله و با پیگیری برنامه‌ها و هدف‌های آن در طی سال، همدلی و اتحاد مذاهب مختلف اسلامی از شیعه و سنی را هدف خود قرار داده است.
سمینارها، گردهمایی‌ها، جلسات بحث و بررسی، دید و بازدید از همدیگر، برگزاری مراسم ادبی، هنری، شعر و سخنرانی‌ها در مزایا و روش‌های وحدت بین مذاهب اسلامی را شاهد هستیم که هر ساله بر حجم فعالیت‌های فرهنگی تبلیغاتی در تبیین وحدت، افزوده می‌شود.
اما از سوی دیگر شاهدیم سوء‌تفاهمات، سوء‌ظن‌ها، بدگمانی‌ها، نگرش آغشته به بار منفی در روابط بین مذاهب شایان توجه و به احتمالی رو به فزونی است و در سال‌های اخیر، جلوه‌های این خشونت در یمن، افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه، لبنان و به‌رطور محدود در اکثر کشور‌های اسلامی دیگر به چشم می‌خورد.
گسترش نگرش منفی و خشونت و ترور در روابط بین مذاهب اسلامی می‌گوید، برای بهسازی روابط باید چاره‌ای تازه اندیشید. قریب به سه دهه‌ی قبل با تشکیل مجمع تقریب مذاهب اسلامی و نهاد‌های همسو با آن در هدف، همانند سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، هدف وحدت مذاهب با روشی فرهنگی و تبلیغی آغاز و پی گرفته شد، ولی اکنون روابط مذاهب اسلامی با بحران‌ها مواجه است و لذا چاره‌ای تازه باید اندیشید.
در این یادداشت ما نه سهم عوامل سیاسی و قدرت‌های بین‌المللی را نادیده می‌گیریم و نه با تمسک به آن به توجیه شرایط می‌پردازیم، بلکه آهنگ توجه به فعالیت‌های درونی مذاهب اسلامی برای مدیریت بر بحران روابط در سر داریم. مذاهب اسلامی هر کدام سرمایه‌ای درون خویش دارند که با فعال‌سازی فصل مشترک مذاهب اسلامی می‌توان تقریب را در لایه‌ای زیرساختی‌تر پی گرفت.
نظام آموزشی حوزه‌های علمیه دارای قابلیت‌هایی است که اگر به منزله‌ی فرصت بدان نگریسته شود، می‌تواند برای تقریب مذاهب اسلامی مفید و موثر واقع گردد. اگر طلاب شیعه و سنی در دوران طلبگی از فرصت‌های مشترک آموزشی و پرورشی برخوردار گردند، وحدت، مهارتی به‌طور عملی تمرین‌شده و ساخته‌شده، واقعی‌تر و زیرساختی‌تر خواهد بود.
به‌طور مثال در مناطق ترکمن‌نشین، کردنشین و بلوچ‌نشین کشور، حوزه‌های علمیه‌ی شیعه و سنی، برنامه‌ی مشترک آموزش طلبگی را تدارک ببینند، طلبه‌ی امروز و روحانی فردای مذاهب شیعه و سنی، تقریب مذاهب را طی چندین سال و در طول سال نه یک هفته‌ی خاص، به‌صورت مهارت عملی تقریب، صمیمی‌تر، مبتنی بر سال‌های نوجوانی آموزش، تمرین خواهند داشت. دروس مشترک متعددی همانند ادبیات فارسی، ادبیات عرب و اصول فقه و حتی بعضی دروس فقهی را می‌توانند در کلاس مشترک و با رویکرد آموزش فراگیر تحت آموزش قرار گیرند و با برخورداری از روابط دوستی و صمیمانه در فرصت‌های مشترک غذاخوردن، نماز بجاآوردن، فعالیت‌های ورزشی و تفریحی مشترک، به ساختن مهارت‌های همزیستی ویژه‌ی مذاهب اسلامی بپردازند.
اگر این رویکرد مورد توجه بزرگان حوزه‌های مذاهب اسلامی در کشور و کشور‌های دیگر قرار گیرد، با توجه به اینکه وحدت مذاهب در درون نظام آموزشی و در سن نوجوانی طلبگی ساخته می‌شود، امید است که شاهد کاهش خشونت‌های مذهبی در کشور‌های مسلمان باشیم.
بر اساس این یادداشت در کنار برگزاری مراسم هفته‌ی وحدت با فعالیت‌های مختلف، با اقبال نسبی به آموزش فراگیر طلاب مذاهب اسلامی، به بنیادی زیرساختی‌تر در شکل‌دهی تقریب مذاهب همت گماریم. این رویکرد آموزشی دارای قابلیت‌های مختلفی است. از جمله احیای مجدد گفت‌وگوی بین مذاهب که حدود ۷۰ سال قبل توسط آیت‌الله بروجردی و شیخ شلتوت آغاز شده بود، گفت‌وگوی بین مذاهب توسط بزرگان هر فقه، شکل‌دهی تقریب به طور نسبی در ساختار آموزشی حوزه‌ها، رویکردی تازه در گسترش تقریب مذاهب است.
*دانشیار روانشناسی
