فرارو- اعتراضات به گرانی بنزین خیلی زود آغاز شد. در اعتراضاتی که در سال‌های گذشته انجام شده است کمتر اعتراضاتی را شاهد بودیم که اینگونه سریع و خشن روی دهد. هرچند آمار دقیق از خسارات این حوادث موجود نیست، اما تخریب این میزان از بانک، عابر بانک‌ها و ساختمان‌های دولتی بی سابقه بوده است. همچنین تاکنون بیش از هزار نفر در این حوادث دستگیر و چندین نفر کشته شده‌اند. با توجه به اینکه بیشتر تجمعات در سال‌های گذشته همراه با سر دادن شعار و مطالبات مشخص‌تر بود چرا اعتراضات آبان ۹۸ کور و خشن است؟

اقدامات اینگونه که لزوما در آن مطالبه خاصی مطرح نمی‌شود و گروه خاصی هم رسما به آن نپیوسته است در تاریخ تظاهرات کم سابقه است. عباس عبدی در مورد این اعتراضات می‌گوید: «اکنون در فاصله کمتر از دو سال و این‌بار معترضان خشن‌تر و ناشناخته‌تر هستند.»

 

 

---

بیشتر بخوانید:

هویت معترضان بنزینی

گرانی بنزین؛ دولت چه کارهایی باید بکند؟

---

دکتر امان الله قرائی مقدم، جامعه شناس در مورد علت تغییر شکل این اعتراض‌ها به فرارو گفت: این اعتراض‌ها از نظر جامعه شناسی خیزش اجتماعی است. این خیزش‌ها در سال ۹۶ و حالا حدود ۱۰۰ شهر را در برگرفته و سراسری است. اینکه این خیزش‌ها اینگونه شتاب گرفته است نشان می‌دهد مساله تنها گرانی بنزین و... نیست. مساله اساسی‌تر است.

این جامعه شناس افزود: نفوذ گروه‌های الیگارشی، تنگ دستی و فقر، بیکاری، مشکلات تامین معیشت، ناامیدی ها، محرومیت‌ها، محدودیت‌ها، یاس‌ها و... از عوامل این شکل از اعتراض است. به قول رابرت مرتن، جامعه شناس هدف‌های زیادی به وجود آمده، ولی وسیله رسیدن به این اهداف به دلایل متعدد امکان پذیر نیست. همه این‌ها در مجموع نشان می‌دهد ما فقط نباید به عامل گرانی بنزین توجه کنیم. مساله به این سادگی نیست.

قرائی مقدم گفت: کسانی که در برج عاج نشسته اند نمی‌توانند راجع به جامعه و حرکت و سیر تحول و دگرگونی‌های فکری، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی در ایران و جهان نظر بدهند. دنیا دهکده جهانی شده است و همه چیز روی هم اثر دارد. باید به تصمیم گیرندگان واقعیت‌ها را نشان داد نه اینکه با چاپلوسی واقعیت را وارونه کرد.

 

این جامعه شناس در پایان گفت: گرچه مساله به ظاهر گرانی بنزین و ناروایی‌های دیگر است، اما موضوع اساسی‌تر از این حرف هاست. نتیجه تمام عوامل مثل محرومیت و اختلاس و.. جمع شده است و حالا به صورت اعتراضات به مساله بنزین به وجود آمده و فراگیر شده است. چون همه از هم مطلع هستند کل کشور جز یکی دو استان درگیر این اتفاقات شده است. آتش زدن بانک و اینکه معترضان بخواهند غضب و خشم خود را با تخریب نشان دهند مخالف هستم چراکه این‌ها سرمایه کشور است. این کار هدفی که این اعتراض کنندگان دنبال می‌کنند را خراب می‌کند. اعتراض باید با آرامش باشد نه با آتش زدن و تخریب، چون از این حوادث سوء استفاده می‌شود.

 

نیره توکلی، جامعه شناس در مورد علت اصلی تغییر شکل و خشن و هیجانی شدن اعتراضات به فرارو گفت: شاید علت اصلی در این باشد که واقعا حکومت به اینکه نهاد‌های جامعه مدنی شکل بگیرد کمکی نکرده است. اگر نهاد‌های جامعه مدنی و احزاب وجود داشته باشند هرگز حرکات کور شکل نمی‌گیرد و اگر هم شکل بگیرد تبدیل به حرکت بحرانی سراسری نمی‌شود.

این جامعه شناس گفت: ما در شرایط بحرانی هستیم. کسانی که می‌گویند پروژه سوریه‌ای و عراق و افغانستان شدن ایران محتمل نیست اشتباه می‌کنند. ما کاملا با این خطر مواجه هستیم. ما با حکومت فاشیست ترامپ مواجه هستیم. برای نئوکان‌ها و نئولیبرال‌های آمریکا هیچ فرقی نمی‌کند که مردم کشور ما حقوق بشر و آزادی‌های مدنی دارند یا خیر. در مورد کشور‌های دیگر هم همینطور. مگر مشکل کوبا و ونزوئلا حجاب و ناشادی مردم است؟ این دخالت‌ها در تمام کشور‌هایی که آمریکا در آنجا پایگاه نداشته باشد وجود دارد.

توکلی ادامه داد: علاوه بر این ما در محاصره کشور‌هایی هستیم که زمان شاه بحرین را از چنگ ما در آوردند. اینکه می‌گویند در زمان شاه اقتدار ملی وجود داشت اشتباه است. بحرینی را از دست دادیم که منبع ثروت و نفت و مروارید بود. همه سلطنت طلب‌هایی که پز آرامش و قدرت ایران در آن زمان را می‌دهند دروغ می‌گویند. ما در معرض هجوم بدترین تبلیغات هستیم. حالا در این میان اشتباه حکومت خود ما این است که به هیچ وجه با مردم مهربان نبوده است یعنی راهی نداده که مردم با مسالمت و شعار‌های جامعه مدنی خواسته خود را پیش ببرند. وقتی مردم نتوانند چنین کاری کنند عرصه برای فرصت طلبانی که الان این حرکات کور و وحشیانه را اداه می‌کنند باز می‌شود.

این جامعه شناس در پاسخ به این پرسش که آیا فشار ناشی از مشکلات شدید اقتصادی باعث شده است اعتراضات به صورت کور و خشن باشد گفت: از رسانه‌های امپریالیستی غافل نشوید. آن‌ها نیاز‌هایی خلق می‌کنند که با نیاز‌های واقعی فرق دارد. این مساله‌ای است که جامعه شناسانی مثل بوردیو، هورکهایمر و طرفدارن مکتب فرانفورت به آن اشاره کرده اند. از روز اول انقلاب مدام این تبلیغات بود که مردم زیر خطر فقر رفته اند. در واقع فقر در افغانستان و پاکستان و عراق شدید است. در ایران عواقب وضعیت بد اقتصادی هنوز آنقدر دامن گیر نشده است که این تظاهرات کور و غارت فروشگاه و... صورت بگیرد.

توکلی ادامه داد: به نظر من بیشتر ناامنی و عدم اطمینان از آینده و اینکه حرکت‌های اقتصادی مطمئن کننده صورت نگرفته است، موجب اعتراض مردم شده است. باید توضیح داده شود که سرمایه‌هایی که گم شد کجاست. میلیارد‌هایی که ناپدید شد باید تزریق می‌شد و به بودجه دولت بر می‌گشت و شفاف می‌شد. این کار‌ها انجام نشد و دست دولت خالی مانده است. علت اعتراضات بیشتر احساس ناامنی است تا اینکه کارد به استخوان مردم رسیده باشد. با اینکه وضعیت بد اقتصادی از روز اول انقلاب وجود داشته است، اما به خصوص تا دو سال قبل آنقدر وضعیت وخیم نبود که اعتراضات بخواهد به دلیل اقتصادی خیلی شدید باشد.

این جامعه شناس گفت: در تمام مواقعی که مردم رفاه هم داشتند و کشور‌های همسایه مثل گرجستان و ترکیه و ارمنستان و آذربایجان با پول همین مردمی که تبلیغ می‌شد زیر خط فقر هستند آباد شد، اعتراضات وجود داشت. در ۱۰ سال اخیر رستوران غذا‌های ایرانی در هر کشوری که طبقه متوسط ایران دسترسی داشته ساخته شده است. این مساله نشان می‌دهد نه تنها این طبقه وضعیت بدی نداشته بلکه به کشور‌های همسایه پول تزریق کرده است. همین الان برخی در ترکیه ملک می‌خرند و شبکه‌های ماهواره‌ای غیر حکومتی با پول مردم ایران می‌چرخد.

توکلی گفت: تصور من این است که در مورد اینکه وضعیت اقتصادی به جایی رسیده که باعث این قضیه شده است باید کارشناسی بیشتری صورت گیرد. این اعتراضات بیشتر به دلیل احساس ناامنی و ناامیدی است. همیشه تغییر در قیمت حامل‌های انرژی به صورت نمادین علامتی از افزایش قیمت‌ها بوده است. چه پیش و چه پس از انقلاب این مساله وجود داشته است و، چون قیمت سوخت روی سایر اقلام تاثیر می‌گذارد، احساس ناامنی افزایش می‌یابد.

این جامعه شناس در پایان گفت: راهکار این است که مهربانانه برخورد شود و به نهاد‌های جامعه مدنی فرصت بدهند با مردم صحبت کنند تا آن‌ها بتوانند از طریق نهاد‌ها و اشکال جامعه مدنی، مشکلات را حل کنند.