خدمات ارزش افزوده (وس) چیست؟ در ایران چطور از آن استفاده می‌شود؟

فرارو_ این روز‌ها نام «وَس _VAS» را زیاد می‌شنویم. بیشتر به عنوان شکلی از خدمات در قالب اس‌ام اس یا پیامک گوشی تلفن همراه. خدماتی که به‌نظر می‌رسد، آن‌گونه که باید و شاید در ایران از آن استفاده نمی‌شود. بلکه حتی در مواردی از آن سوءاستفاده هم می‌شود. وَس یا آنچه به خدمات ارزش‌افزوده شناخته شده، دقیقا چیست؟ چه بستر‌هایی و چه چه کاربرد‌هایی دارد، در ایران چطور تعریف و از آن بهره‌برداری شده است؟ آیا وَس در ایران آینده روشنی دارد؟

وَس مخفف کلمه value-added service است، در معنایِ دقیقِ «سرویس ارزش افزوده». سرویس یا سرویس‌های ارزش‌افزوده، خدماتی را در بستر فضای الکترونیک، وب، موبایل وب و مخابرات به کاربرانشان ارائه می‌کنند و در ازای آن از آن‌ها پول دریافت می‌کنند. خدمات وس زیرمجموعه‌ای از حوزه خدمات محتوا و همگی محتوا محور هستند؛ در اشکال محتوای متنی، تصویری، گرافیکی، ویدئویی و غیره.

همه محتوای وَس در سه سطح است: تولیدکننده محتوا (شرکت‌هایی که به طور قانونی محتوا تولید می‌کنند) توسعه‌دهنده محتوا (شرکت‌هایی که بنا بر درخواست اقدام به تولید محتوا می‌کنند) و گردآوردنده محتوا (شرکت‌هایی که محتوای تولیدشده را جمع‌آوری و در اختیار اپراتور قرار می‌دهند).

بنابراین، این محتوا یا توسط خود اپراتور شبکه تلفن همراه یا توسط یک ارائه‌دهنده خدماتِ ارزش افزوده (VASP) تولید می‌شود. از طرف دیگر این خدمات را به عنوان یک ارائه دهنده محتوا (CP) می‌شناسند.

انواع قالب‌ها برای محتوای VAS

وَس از سه مضمونِ محتوایی خارج نیست؛ یکی محتوای سرگرم‌کننده، دیگری محتوای آموزشی و همچنین محتوای مبتنی بر اطلاع‌رسانی. این خدماتِ محتوا محور را می‌توان در انواع سرویس‌های ارزش‌افزوده دریافت کرد. برای اینکه بدانیم دقیقا در وَس با چه خدماتی روبرو هستیم، باید انواع سرویس‌های آن‌را بشناسیم.

موارد زیر دسته‌بندی‌ای از اشکال وَس هستند:
- بازی‌های آنلاین
- هشدار‌های تماس تلفنی
- خدمات تجارت الکترونیک
- خدمات حق بیمه
- اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های کاربردی مانند سیستم‌های پرداخت
- انواع عکس و ویدئوی کوتاه و بلند
- دانلود موسیقی، کتاب‌های صوتی و پادکست
- پیامک

همه ما تا کنون با خدماتی در اشکال بالا مواجه شده‌ایم که برای دریافت آن‌ها مبلغی پول دریافت کنیم. مثلا وارد اپلیکیشنی شده‌ایم و برای دانلود فصل‌های کاملی از یک کتاب مبلغی از حسابمان کسر شده‌است. یا در فضای وب، در ازای دریافت دیوان حافظ بر روی موبایل کمی هزینه پرداخت کرده‌ایم.

با این‌حال ملموس‌ترین شکل از خدمات ارزش افزوده که تا امروز با آن روبرو شده‌ایم، اس‌ام‌اس یا پیامک است. این شکل از خدمات که درواقع مهم‌ترین ابزار وس نیز هست، به‌عنوان جدیدترین پارامتر‌های نوین صنعت مخابرات شناخته می‌شود.. این شکل از ارزش‌افزوده چطور عمل می‌کند؟

برای مثال، شما مدت‌هاست که محتوایی درباره دیابت را در قالب پیامک دریافت می‌کنید. هر کدام از این پیامک‌ها، مبلغی بر قبض تلفن همراه شما اضافه می‌کند. ممکن است شما علاوه بر دیابت در سرویس‌های دیگری هم عضو باشید، مثلا در سرویس دانسته‌های زناشویی. در این صورت مبلغ قبض شما بیشتر خواهد بود. یا حتی ممکن است شما در یک مسابقه پیامکی شرکت کرده باشید؛ که در ازای پاسخ به هر سئوال (در قالب ارسال عدد یا پاسخ)، هزینه‌ای به حساب شما منظور می‌شود.

درواقع این مخابرات است که از طریق سرویس خدمات ارزش افزوده شما را تشویق به ارسال کد می‌کند تا در یک یا چند سرویس پیامکی وَس عضو شوید. در یک معامله برابر، مخابرات و شرکت‌های وَس با پولی که شما هزینه می‌کنید کسب درآمد و کابران نیز خدماتی مناسب دریافت می‌کنند.

وَس چه مزایایی دارد؟

value-added service مزایای زیادی در دنیای امروز دارد. این خدمات می‌توانند با گرفتنِ زمانی بسیار اندک، آنچه کاربران نیاز دارند را، به سرعت در اختیارشان قرار دهند. وسعت خدمات، هزینه تقریبا پایین و در دسترس بودن نیز از دیگر مزایای آن است.

کاربران وَس بدون نیاز به مراجعه حضوری می‌توانند اطلاعاتی که لازم دارند را از طریق این سرویس کسب کنند. این می‌تواند به کمکِ بسیاری از افراد کم‌توان، افراد مسن و یا فردی که به هر دلیل نمی‌تواند برای حل مشکلش اقدام حضوری کند، بیاید؛ مانند فردی‌که با مشکلاتی در بیمه مواجه شده و می‌تواند با شبکه‌های هوشمند وَس، مشکلش را حل و فصل کند.

از طرفی، همان‌طور که یک سازمان بزرگ می‌تواند از وَس استفاده کند، یک فرد هم می‌تواند این کار را انجام دهد و خدماتی را در اختیار مشترکینی بگذارد و در ازای آن مبلغی پول دریافت کند.

بیشتر بخوانید:
اینترنت اشیا در ایران
همه چیز درباره 5G یا اینترنت نسل پنجم

بد نیست بدانید، آنچه‌که ارزش‌افزوده به کاربران می‌دهد، از مواردی‌که تا امروز با آن مواجه بوده‌ایم فراتر رفته است. استفاده از سیستم مکالمه رایگان برای دریافت مشاوره و سفارش از مشتری، ایجاد یک شماره فراگیر، دریافت مشاوره تلفنی، پُست صوتی بر روی تلفن همراه، انتقال شماره به یک مکان جغرافیایی جدید، انجام نظرسنجی‌های تلفنی، پرداخت‌های روزمره و غیره، همگی در خدمات ارزش‌افزوده یا وَس می‌گنجند، که در یک کلمه «رفاه» کاربران را به همراه خواهد داشت.

خدمات ارزش افزوده و حمایت از کسب‌وکار‌ها

اگر تنها بخواهیم به بخشی از خدمات وَس که ارسال پیامک به مخاطبان است اشاره کنیم، باید این خدمات را یکی از روش‌ها برای ایجاد کسب‌وکار‌های جدید بدانیم. سادگی، در دسترس بودن و امکان مفید بودن، ویژگی‌هایی است که می‌تواند فرصت‌های بسیاری برای ایجاد کسب‌وکار‌ها به وجود آورد.

علاوه بر اینکه خدمات ارزش‌افزود، خود کسب‌وکار آفرین است، می‌تواند به کسب‌وکار‌هایی که حوزه‌های کاری متنوعی نیز دارند کمک کند. کسب‌وکار‌ها می‌توانند با این خدمات با مشتریانشان در ارتباط قرار بگیرند. خدمات ارزش‌افزوده را به همین دلیل باید یک ابزار مهم در دیجیتال مارکتینگ در نظر گرفت. کافی است نگاهی به پیامک‌های تبلیغاتی که برایمان ارسال می‌شود بیاندازیم.

معایب خدمات ارزش‌افزوده

همانطور که خدمات ارزش‌افزوده می‌تواند منجر به رفاه و خدمت‌رسانیِ سریع و آسان به دارندگان تلفن‌های همراه شود، می‌تواند آن‌ها را وارد یک کلاهبرداری بزرگ هم بکند!

هرچند که آگاهی درباره وَس این روز‌ها بیشتر شده، با این حال ارائه‌دهندگان این سرویس‌ها می‌توانند کاربرانشان را به دام بیاندازند. به این شکل که کاربران بدون اینکه متوجه شوند، در حال دریافتِ خدماتی از سمت اپراتور‌های تلفن همراه یا شرکت‌های زیرمجموعه آن‌ها باشند.

به همین دلیل نیز هست که امروز بسیاری از مردم از ترسِ آنکه به دام این شرکت‌ها بیفتند، هرگونه درخواست پاسخ و ارسال به حط همراهشان را نادیده می‌گیرند.

شاید در مدت زمانی طولانی، بسیاری متوجه نشوند که در معرض سوءاستفاده شرکت‌های وَس قرار گرفته‌اند، اما این فقط کاربران نیستند که قربانی این سوءاستفاده هستند. رسیدن به سودِ کوتاه‌مدت در خدماتِ ارزش‌افزوده همان مشکلی است که صاحبان این شرکت‌ها را نیز به دام خواهد انداخت؛ چرا که به‌جای استفاده به‌جا و کسب درآمد مطلوب از این خدمات، به درآمد‌های زیاد و کوتاه‌مدت و در نهایت بی‌اعتمادی و از کار افتادن این سرویس‌ها تَن می‌دهند.

این شرکت‌ها در واقع فضایِ دو سر بُرد این کسب‌وکار‌ها را، به فضایی بیمارگونه و فاسد و ایجاد فضای خدشه‌دار میان کاربر و اپراتور تبدیل خواهند کرد.

سوءاستفاده از خدمات ارزش افزوده (وس) در ایران

تحولات شبکه‌های هوشمند و به روز شدن خدمات مخابراتی و اپراتور‌های تلفن همراه در چندسالِ اخیر، منجر به آن شد تا شرکت‌های بسیاری در ایران، در قالب زیرمجموعه یا مستقل، اقدام به بهره‌برداری از خدمات ارزش‌افزوده کنند.

کاربران بسیاری در این سال‌ها از خدمات مفید وَس مانند تماس از دست رفته، رای گیری و مسابقه، انتظار تماس، اطلاع‌رسانی و ... بهره بردند. همچنین کسب‌وکار‌های نوین و مشاغل زیادی در همین راستا به وجود آمد.

با این حال، در همین مدت سوءاستفاده‌هایی نیز از این خدمات در ایران انجام شد. سوءاستفاده‌هایی که اغلب یک دلیل داشت؛ و آن بی‌اطلاعیِ کاربران از عضویتشان در سرویس‌های خدماتی بود. پس از مدتی، وزارت ارتباطات ایران در صدد برآمد تا با این روند مقابله کند.

وزیر ارتباطات صراحتا اعلام کرد که «ارائه وس به شکلِ امروزی آن در ایران غیرقانونی است.» به همین دلیل در مصوبه ۱۴۷ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات آمد: «برای ارایه خدمات ارزش افزوده پیامکی از سوی اپراتور‌ها تأیید مشترک برای فعال‌سازی الزامی است؛ بنابراین اپراتور باید در مورد تمامی خدمات ارزش افزوده محتوایی پیامکی، قبل از شروع ارایه خدمات، از طریق یک پیامک درباره ارایه خدمات از مشترک سوال و در صورت تأیید مشترک آن را فعال کند.»

راه اندازی کد دستوریِ *۸۰۰# نیز برای مقابله با کلاهبرداری‌های موجود توسط این وزارت‌خانه به مرحله انجام رسید، تا هر کاربری که در معرض کلاهبرداری واقع شده، بتواند خدمات وَس را غیرفعال کند.

این قانون توانست، خدمات ارزش‌افزوده را به روال درست و منطقی آن برگرداند. اما با این حال همچنان شرکت‌ها می‌توانند این قانون را دور بزنند و کاربران را به اشکالِ دیگری و به صورت غیرمستقیم به‌دامِ خدمات وَس بیاندازند.
موضوعی که منجر شده داستانِ وس به این زودی‌ها پایان نپذیرد و سر دراز پیدا کند.

با این تفاسیر آیا خدمات ارزش افزوده در ایران آینده روشنی دارد؟ آنچه روشن است اینکه خدمات ارزش افزوده یا وس می‌توانند بستر بسیار خوبی برای خدمات رسانی و در کنار آن، ایجاد اشتغال و کمک به کسب‌وکار‌ها و استارت‌آپ‌ها باشند. تنها به یک شرط؛ قرارگیری این خدمت در مسیر درست. تا زمانی که شرکت‌های ارائه دهنده خدمات ارزش‌افزوده نتوانند از امکانات این شبکه هوشمند بهره‌برداری صحیحی داشته باشند، کاربران نیز نخواهند توانست با آن ارتباط درست برقرار کرده و در نتیجه چهره وَس همواره مخدوش و غیرقابلِ اعتماد باقی خواهد ماند.