محسن زارع*؛ در حالی که ویروس کرونا هر لحظه کشورها و جوامع را بیشتر و بیشتر با خود درگیر میکند، برخی از محققین از هم اکنون از تاثیرات این اپیدمی بر آینده جوامع بشری مینویسند.
ویروس کرونا شاید تنها مخلوقی هست که ظرف چند ماه توانست وارد اکثر کشورها شده و کل دنیا را فتح بکند و بهنوعی سریعترین فاتح جهان هست. با اینحال، برخی از محققین معتقدند این بیماری ظرف چند ماه آینده، پس از اینکه جوامع دچار ایمنی جمعی (گلهای) شدند فروکش خواهد کرد. اما سوال اساسی این است که جهان بعد از فروکش کردن این اپیدمی، چگونه جهانی خواهد شد؟! آیا مثل سابق خواهد بود یا اینکه شاهد تحولاتی اساسی در زندگی بشر در جوامع مختلف خواهیم شد.
عبدالله چیفتچی محقق ترکیهای معتقد است که از طریق شیوع ویروس کرونا، انسانها، جوامع و دولتها را تمرین میدهند تا آنها را برای ورود به دورهای جدید از حیات بشری تست و آماده بکنند. او میگوید حملهای بیولوژیکی از سوی آمریکا به چین صورت نگرفته تا اقتصاد چین را زمینگیر بکند، چون همانگونه که چین با این بیماری درگیر شد، آمریکا هم احتمالاً به شکلی گستردهتر درگیر آن خواهد شد. او در مورد خصوصیات مهم جهان بعد از کرونا نظرات جالبی دارد که خالی از لطف نیست به بیان چکیدهای از آن در زیر بپردازیم:
۱- تمامی اسکناسها از جوامع جمع خواهد شد و جای خود را به کارتهای اعتباری و ارزهای دیجیتال خواهد داد. شاهد این قضیه، آلوده شدن وجوه نقد به ویروس کرونا هست که از هماکنون بسیاری از مراکز خرید و فروش و حتی بانکها از دریافت و پرداخت آن امتناع میکنند.
۲- روباتها در سطحی گستردهتر وارد عرصه زندگی بشر خواهد شد. از زمان شیوع این بیماری در چین، به دلیل آسیبپذیری کادرهای درمان، بیمارستانها مجهز به روبوتهایی شدهاند که میتوانند نقش کادرهای درمان را ایفا بکنند.
۳- مردم بیشتر در خانههایشان باقی مانده و بسیاریها کارهایشان را از خانه انجام خواهند داد. روشن است که از هماکنون با تشویق مردم برای در خانه ماندن به دلیل قرنطینه خانگی، دورکاری را برایشان تمرین میدهند و آنها نیز تا آنجا که میتوانند کارهای خود را از خانه انجام میدهند و افزون بر آن، در صدد بهبود و یافتن راههایی برای گسترش آن هستند. کارن هریس، مدیر شرکت مشاورهای برایان مارکو ترندز به بلومبرگ گفته که اگر مدیران بتوانند قواعد و سیاستهای دورکاری کارمندان خود را در خلال این بحران سامان ببخشند و از پتانسیلهای مثبت آن آگاه شوند، احتمالا بعد از تمام شدن این اپیدمی دورکاری رواج بیشتری خواهد یافت.
۴- خریدهای اینترنتی افزایش چشمگیری خواهد یافت و سفارشات، از در خانه تحویل داده خواهد شد. ناظر بر این موضوع، آگهی استخدام ۱۰۰ هزار نفری شرکت آمازون هست که به خاطر ثبت سفارشات اینترنتی فراوان در این روزها، دچار کمبود نیرو شده است. با اینکه بسیاری، بر اثر شیوع این بیماری شغل خود را از دست دادهاند، کسب و کارهای اینترنتی رونق گرفتهاند.
۵- سیستم آموزشی دچار تحول بنیادی خواهد شد و آموزش دانشآموزان از طریق فضای مجازی در خانهها انجام خواهد شد. از هماکنون کشورهای زیادی آموزش از طریق تلویزیون را شروع کردهاند و در صدد یافتن راههایی برای بهبود و بالا بردن کیفیت آن هستند. اندا کوران در بلومبرگ در مورد دنیای پس از کرونا میگوید که دانشگاهها و مدارس تدریس آنلاین جدیتر خواهند گرفت و احتمالا جهان آکادمیک چند گام سریع و دایمی را به سوی آموزش مجازی برخواهد داشت.
۶- این اپیدمی احتمالاً باورهای دینی سطحی غرب را عمیقاً دچار تغییر خواهد کرد. تمامی مراسمات مذهبی به تعطیلی کشیده شده و کلیساهای معروف میلان و حتی کلیسای جامع واتیکان نیایشهای روزانه را تعلیق کردهاند. ماتیا فرارسی، روزنامه نگار ایتالیایی در یادداشتی در نیویورک تایمز از خلاء روانی و معنوی خداباوران ایتالیایی نوشته که این روزها با آن دست به گریبانند. او میگوید که این پدیده برای میلیونها نفر که مذهب و نیایش تنها پناهگاه روحی و التیامآور همه دردهایشان بوده غیرقابل هضم شده و آنها را آشفته و سرگردان ساخته است. به ویژه بعد از آن که کلیسای شینچونجی در کرهجنوبی با برگزاری مخفیانه مراسم نیایش به کارخانه صادرات کرونا در این کشور بدل شد.
این ویروس افراد مسن بالای ۶۰ سال را مورد هدف قرار میدهد. افراد بالای ۶۰ سال یعنی سنت، فرهنگ، تاریخ و ملیت. با از میان رفتن کسر قابل ملاحظهای از این افراد که ممکن است در مقابل این تغییرات مقاومت کنند، ورود به عصر جدید تا حدودی تسهیل خواهد شد.
مواردی که در بالا بیان شد تصویری هست که اپیدمی کووید-۱۹ جهان را بسرعت به آن سوق میدهد و احتمالاً پس از فروکش کردن آن نیز، این تغییرات در سطوح خرد و کلان در زندگی بشر ماندگار شود و از آن، بهعنوان دوره پساکرونا در جهان یاد شود.
در این میان، رسانه و مدیای جهانی در تهییج و ایجاد نگرانی در کشورها نقش کلیدی ایفا کرد تا این پروژه سر جایش بنشیند. مثلا اگر این ویروس وارد کشوری میشد و آن کشور از آمدن آن اطلاعی نداشت چندان اتفاق خاصی نمیافتاد و جامعه با میزانی از تلفات، دچار ایمنی جمعی (یا گلهای) میشد و زندگی هم به طور معمول ادامه مییافت، چون میزان مرگ و میر ناشی از آنفولانزا و سایر بیماریها، تصادفات و سایر اتفاقات به مراتب بیشتر از این بیماری هست.
مثال بارز این موضوع ایران هست. از همان روزهایی که کرونا در چین شیوع یافت با مدتی تاخیر وارد ایران نیز شده بود، ولی به دلیل نبود کیتهای تشخیص، حدود ۳۰ الی ۵۰ روز بعد اعلام شد که اولین مورد کرونا در کشور مشاهده شده است. در آن بازه حدوداً پنجاه روزه، هر کسی بر اثر کرونا فوت کرده بود به حساب آنفولانزا و سایر بیماریهای زمینهای مرتبط با فرد فوت کننده نوشته شده بود و زندگی مردم هم در روال عادیش بود.
تصرف، تلخیص و اضافه در بیانات عبدالله چیفتچی محقق اهل ترکیه
*دانشجوی دکتری دانشگاه تبریز