نقشه راه مصطفی الکاظمی

فرارو- مصطفی کاظمی نخست وزیر عراق پس از سفر پر اهمیت خود به تهران در سفر به واشنگتن ضمن قدردانی از حمایت آمریکا بر گسترش روابط عراق با این کشور تأکید کرد. او با چند شرکت آمریکایی قرارداد‌هایی در زمینه انرژی امضا کرد. این سفر و با واکنش منفی گروه‌های مقاومت در عراق و رسانه‌های اصولگرا در ایران روبه رو شد.

روز پنجشنبه روزی بود که مرحله تازه‌ای از همکاری‌ها و گسترش شراکت اقتصادی میان عراق و آمریکا آغاز شد. در این روز مصطفی کاظمی و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در واشنگتن دیدار کردند.

مصطفی کاظمی در کنفرانس خبری پیش از این دیدار در کاخ سفید، ضمن قدردانی از حمایت آمریکا در نبرد برابر داعش بر گسترش روابط عراق با آمریکا تأکید کرد بر پایه منافع مشترک در پی ساختن آینده‌ای بهتر برای عراق است و از افزایش حضور شرکت‌های امریکایی در عراق استقبال می‌کند.

دونالد ترامپ، رئیس جمهورد آمریکا نیز ضمن تأکید بر ادامه حمایت آمریکا از عراق گفت بهبود روند روابط دو کشور پس از به قدرت رسیدن کاظمی می‌تواند به آینده بهتر در عراق کمک کند. او ضمن ابراز "تفاهم با نخست وزیر عراق" گفت آمریکا از طرح‌های کاظمی برای اصلاح اقتصاد عراق حمایت کامل می‌کند.

کاظمی پیش از کنفرانس خبری چند توافق‌نامه همکاری در زمینه انرژی با هدف افزایش تولید برق با شرکت‌های آمریکایی امضا کرده بود. به نقل از وزارت انرژی آمریکا شرکت‌های: هانی ول اینترنشنال، بیکرهیوز، جنرال الکتریک، استرلار انرژی و شورون قرارداد‌هایی به ارزش هشت میلیارد دلار با وزارتخانه‌های نفت و برق عراق امضا کردند.

دن برویت، وزیر انرژی آمریکا این قرارداد‌ها را برای آینده انرژی عراق کلیدی خوانده و تأکید کرده که شرکت‌هایی آمریکایی به عراق کمک می‌کنند از پتانسیل کامل صنعت انرژی خود بهره‌مند شود.

کاظمی همچنین خواستار افزایش همکاری در عرصه آموزش عالی و تقویت دانشگاه‌های Hمریکایی در عراق و شراکت دانشگاه‌های دو کشور و حفظ میراث فرهنگی و تاریخی عراق شد.

از آن گذشته آنطور که در بیانیه رسمی کاخ سفید آمده، رئیس‌جمهور آمریکا بر پایندی این کشور "بر تعهد خود به همکاری امنیتی طولانی مدت برای تقویت توان نظامی عراق و ایستادن در برابر تهدید منافع مشترک" تأکید کرده است.

رهبران دو کشور همچنین درباره "تشکیل تیمی مشترک جهت تعیین سازوکار و زمان‌بندی خروج نیرو‌های ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده از عراق به توافق رسیدند". دونالد ترامپ که در مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری ۴ سال پیش وعده داده بود، سربازان آمریکایی را به خاک این کشور بازمی‌گرداند، پیش از دیدار با نخست‌وزیر عراق تأکید کرد که کشورش متعهد به خروج سریع نیرو‌های امریکایی در یک بازه زمانی سه ساله است.

او در کنفرانس مطبوعاتی پنج‌شنبه گفت که آمریکا شمار اندکی نیرو‌های نظامی در عراق دارد و افزود: «آمریکا آنجاست تا هر زمان ایران دست به اقدامی زد به عراق کمک کند.»

ترامپ ضمن تأکید بر خواست آمریکا برای خروج نیرو‌های خود از عراق گفت: «امیدوارم روزی که عراق را ترک می‌کنیم آنان برای امنیت خود نیازی به ما نداشته باشند.»

پس از این توافقات گروه‌های "مقاومت عراق" با انتشار بیانیه‌ای ضمن انتقاد از مصطفی کاظمی تأکید کردند که او مهمترین خواست مردم عراق را در این سفر نادیده گرفته است.

مصطفی کاظمی سه ماه بعد از شهادت سرلشکر قاسم سلیمانی در بغداد و در پی استعفای دولت عادل عبدالمهدی به دلیل اعتراضات گسترده مردمی، نخست‌وزیر عراق شد.

گروه‌های مقاومت که اکثرا پایگاهشان در میان شیعیان عراق است و با ایران ارتباط نزدیکی دارند اعتراض کرده‌اند که "خواست مردم" یعنی مصوبه "اخراج کامل نظامیان اشغالگر آمریکا" موضوع بحث کاظمی و ترامپ نبوده است.

مصطفی کاظمی سه هفته پیش از سفر به واشنگتن راهی تهران شد و با رهبر معظم انقلاب و رییس جمهور دیدار کرد.

سفر کاظمی به واشنگتن، نگرانی‌هایی را در تهران برانگیخته است. روزنامه کیهان در این باره نوشت که مردم عراق از موضع‌گیری کاظمی در واشنگتن "شوکه شده‌اند" و "نمایندگان پارلمان در مورد برکناری کاظمی از قدرت حرف می‌زنند.

خبرگزاری فارس نیز یادداشتی از جواد العطار، عضو سابق پارلمان عراق در انتقاد به سفر کاظمی به واشنگتن منتشر کرد.

احتمالا کاظمی به عربستان سعودی سفر کند. باید دید که سفر او به عربستان چه نتایجی به دنبال خواهد داشت. با این حال به نظر می‌رسد او در تلاش است در میانه چند کشور رقیب و دشمن در حاشیه‌ای امن بایستد و با حفظ روابط با این کشور‌ها منافع عراق را پیگیری کند.

صمد قائم پناه استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل جهان عرب در این باره به فرارو گفت: «ایالات متحده آمریکا تلاش زیادی برای ایجاد عراق جدید داشته است. عراقی که اکنون می‌بینیم حاصل حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ به این کشور بوده است و حاکمان فعلی عراق پس از آن حمله روی کار آمدند. در طول این سال‌ها آمریکا سعی کرده از دولت مرکزی عراق حمایت کند و منافع را از طریق دولت مرکزی عراق به دست آورد.»

به گفته این تحلیلگر ماسئل خاورمیانه "آمریکا تلاش می‌کند نشان دهد مداخله اش در عراق جدید، در راستای تحقق حقوق بشر، به دور از تنش آفرینی و خشونت است. در همین راستا دریافت رهبران جدید عراق نیز از ساختار حاکم بر نظام بین الملل و منافع ملی عراق به گونه‌ای است که به استراتژی موازنه مثبت رسیده‌اند به این معنا که تلاش می‌کنند که دایره متحدانشان را بیشتر و مخالفان خود را کمتر کنند. حاکمان عراق می‌خواهند همزمان روابط گرمی با ایران، آمریکا و عربستان و دیگر کشور‌ها داشته باشند. به همین دلیل است که آقای کاظمی از آمریکا بابت نقشش در مقابله با داعش تشکر می‌کند و آن را حمایت از امنیت و تمامیت ملی عراق می‌داند.»

قائم پناه افزود: «به نظر می‌رسد در عراق بین نخبگان سیاسی و رهبران اجماعی وجود دارد که مسیر منافع ملی خود را در این می‌بینند که با هر کشوری که بتواند کوچکترین کمکی به آن‌ها کند، چه ایران باشد، چه آمریکا و عربستان وارد داد و ستد و مناسبات سیاسی می‌شوند.»

او درباره نگرانی برخی ناظران در ایران نسبت به مناسبات سیاسی عراق با دولت ایالات متحده گفت: «منتقدان به رفتار کاظمی با عینک ایدئولوژیک به نظام بین الملل نگاه می‌کنند و تصور می‌کنند که، چون شیعیان در دولت کنونی عراق قدرت زیادی دارند، نباید با آمریکا روابط مناسبی داشته باشند، اما نگاه دولتمردان عراق اینگونه نیست. منتقدان کاظمی در ایران نظام بین الملل را صفر و صد و سیاه و سفید می‌بینند. اگر با این عینک به نظام بین الملل نگاه کنیم رفتار دولت عراق برای ما خوشایند نیست. ایران می‌گوید برای ساختن عراق تلاش‌های زیادی کرده ازطرف دیگر بحث پرداخت غرامت جنگ هشت ساله را مسکوت گذاشته و یا اینکه در تامین امنیت ملی عراق به ویژه در دوران داعش نقش بسیار موثری ایفا کرده است، در نتیجه انتظاراتی از عراق دارد، مهمترین آن کاهش روابطش با آمریکاست.»

قائم پناه درباره اینکه دولت عراق می‌خواهد در میانه اختلافات ایران و امریکا بایستد، اما تجربه نشان داده که این رفتار ممکن است موجب سقوط دولت شود، آیا کاظمی موفق می‌شود به بازی در میانه میدان ادامه دهد؟ "این مباحث به مناسبات داخلی عراق باز می‌گردد. در دموکراسی طایفه‌ای عراق شیعیان بیشترین قدرت را دارند به همین دلیل تلاش می‌کنند عملکرد مثبتی را از خود ارائه کنند. از طرف دیگر عراق تجربه چهل ساله ایران در تعارض با آمریکا را جلوی چشم خود دارد و پیامد‌های آن را می‌بیند. بعید به نظر می‌رسد در داخل عراق مزاحمت زیادی برای دولت آقای کاظمی ایجاد شود. فضای الان عراق با فضای دوران حیدر عبادی متفاوت است، داعش شکست خورده است و نقش آمریکا هم در این زمینه بزرگنمایی شده است، جریان ناسیونالیستی در عراق هم پر رنگ شده است و دولت کنونی این کشور از حمایت این گروه‌ها برخوردار است، در نتیجه بعید است در ادامه راه به چالش خیلی بزرگی برخورد کند.»

این کارشناس مسائل جهان عرب در ادامه افزود: «ضمن اینکه در فضای منطقه هم رویکرد کشور‌های منطقه به سمت آمریکاست. امارات با وساطت آمریکا روابط رسمی خود را با اسرائیل آغاز کرده و عربستان و قطر و دیگر کشور‌ها نیز به شکل دیگری این موضوع را دنبال می‌کنند. متاسفانه فضای منطقه به سود ایالات متحده آمریکاست. کشور‌های عرب منطقه به این نتیجه رسیده اند که مخالفت با آمریکا در راستای منافع ملی آن‌ها نیست.»