عزل رئیس موزه هنر‌های معاصر

به دنبال اجرای پرحاشیه پرفورمنسی بر فراز حوض موزه هنر‌های معاصر و برخی انتقادات به این اجرا، در نهایت امروز معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، طی حکمی عبادرضا اسلامی کولایی را به ریاست موزه هنر‌های معاصر تهران منصوب کرد.

به گزارش تسنیم، عصر شنبه ۲۱ اسفند ماه در جریان برنامه‌های هنری بزرگداشت نظامی، موزه هنر‌های معاصر تهران میزبان پرفورمنسی شد که رخداد حادثه‌ای در جریان آن از همان ساعات ابتدایی برگزاری واکنش‌های مختلف و البته انتقاد‌هایی را به همراه داشته است.

این قضیه به اجرای پرفورمنس «گربه جاده ابریشم» باز می‌گردد که بخش عمده اجرای این گروه، شامل بندبازی بر فراز حوض معروف موزه هنر‌های معاصر بود که ویدئو‌های منتشر شده در فضای مجازی، حاکی از برخورد اجراکننده با روغن داخل حوض و بیرون ریختن مایع داخل آن به بیرون بوده است.

به دنبال آن نیز، کارگردان اجرای پرفورمنس ساعتی پس اجرا بدون اشاره به این حادثه و ابراز تأسف نسبت به آن، به صرف انتشار ویدئو‌هایی از پرفورمنس در فضای مجازی بسنده کرد.

هاراگوچی نخستین نمونه از این کار را در سال ۱۹۷۱ خلق کرد که یک نمونه از این اثر که در سال ۱۹۷۷ به نمایش درآمده بود که توسط موزه هنر‌های معاصر تهران خریده شد و همچنان در این موزه نگهداری می‌شود.

وی حدود ۳ سال پیش در سال ۱۳۹۶ برای ترمیم یادگاری‌اش در موزه هنر‌های معاصر تهران به تهران آمد و حدود ۸۰۰ لیتر روغن به اثرخود اضافه کرد؛ هاراگوچی ۲۰ اثر در آن زمان الهام گرفته از این ایده خود خلق کرد و به جز ۶ اثر که برای ژاپن ساخت، سایر آثار نیز در کشور‌های دیگر قرار گرفت؛ اما تنها اثری که پابرجا ماند همین اثری است که در ایران وجود دارد؛ این هنرمند در سال ۱۳۹۹ درگذشت.

در حالی که عده‌ی زیاد چشم انتظار واکنش موزه نسبت به این اتفاق بودند، موزه هنر‌های معاصر تهران با انتشار پستی در صفحه اینستاگرامش توضیحاتی را درباره این حادثه ارائه داد؛ در بخشی از توضیحات موزه چنین نوشته شده است: «برخورد پرفورمر به روغن در طرح اصلی ارائه شده به موزه نبوده و در اثر اشتباه ایجاد شده است!»

پیگیری زوایای حادثه از موزه هنر‌های سنتی توسط خبرنگار تسنیم حاکی از آن است که با وجود تأکیدات مکرر مدیر موزه به اجراکننده نمایش مبنی بر رعایت جنبه‌های امنیتی وعدم تماس با آثار مربوطه، متأسفانه به صورت کاملاً ناخواسته و اتفاقی، بدن اجراکننده با سطح اثر برخورد کرد و موجب بیرون ریختن حدود یک و یا دو لیتر روغن از حوض شد که آسیب جدی به این اثر وارد نشده است و روغن مجددا به داخل حوض بازگردانده خواهد شد.

در پی اتفاق اخیر موزه هنر‌های معاصر، برخی منتقدان خواستار استعفای رئیس موزه شدند که در نهایت امروز، محمود سالاری معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، طی حکمی عبادرضا اسلامی کولایی را به عنوان جایگزین احسان آقایی در ریاست موزه هنر‌های معاصر تهران منصوب کرد.

در همین راستا، رضا دبیری‌نژاد؛ پژوهشگر فرهنگی ضمن انتقاد از اجرای پرفورمنس بر فراز سطح اثر «ماده و فکر» هنرمند ژاپنی، این اتفاق را موجب سلب اعتماد جامعه نسبت به رسالت موزه که حراست از آثار ارزشمند فرهنگی موجود در آن است، دانست.

وی با بیان این مطلب که اتفاق پیش آمده در موزه هنر‌های معاصر، بیش از هر چیز موجب ورود آسیب جدی به حیثیت تمامی موزه‌های کشور است، گفت: این اتفاق، طغیانی واضح علیه رسالت موزه که حراست از آثار ارزشمند فرهنگی موجود در آن است قلمداد می‌شود.

این موزه‌دار ادامه داد: قاعدتاً وقتی مقرر می‌شود یک هنرمند در یک فضایی حساس و مهم مثل موزه، یک نمایش یا کاری را انجام دهد باید به اندازه کافی به فضا و خواص کار در آن فضا مسلط و آشنا باشد و این اقتضا هنرمندی است.

دبیری‌نژاد با اشاره به این موضوع که این مطلب به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست که بگوییم این واقعه به صورت تصادفی به وقوع پیوسته است، بیان کرد: وقتی یک هنرمند سطح یک اثر ارزشمند را به عنوان سن و محل اجرای خود انتخاب می‌کند باید آنقدر مهارت داشته باشد که آن اثر را از بروز هرگونه حادثه حفظ کند و در واقع حرمت اثر را نگه دارد و این امر جدایی‌ناپذیر از مهارت و هنر شخص اجراکننده است.

این پژوهشگر فرهنگی تصریح کرد: البته نمی‌توان گفت در این ماجرا مقصر اصلی موزه است چراکه قاعدتاً مسئولان موزه بعد از مشاهده چندین باره مهارت‌های هنرمند و کار خوب وی در تمرینات به وی اعتماد کرده‌اند و اشکال کار در جایی است که هنرمند مربوطه موقع اجرا بر خلاف تعهدات خود عمل کرده است.

وی توضیح داد: موزه، جلوه‌گاه نگهبانی و حفظ و حراست از آثار فرهنگی و هویتی یک جامعه است که علاوه بر حفاظت فیزیکی از آثار موجود در خود موجب اعتلای اعتبار و حرمت معنوی این آثار نیز می‌شود، بنابراین وقوع چنین اتفاقاتی از این دست موجب بی‌اعتمادی عموم جامعه نسبت به مفهوم موزه می‌شود.

این موزه‌دار ضمن اشاره به این موضوع مهم که در برگزاری رویداد‌ها وجود تناسب ظاهر با مفهوم امری اساسی است و به همین دلیل استفاده از فضای موزه‌ها برای اجرا به هیچ عنوان بد نیست، یادآور شد: بروز چنین خطا‌ها و اتفاقاتی مشابه این ماجرا باعث می‌شود تا سایر موزه‌ها نیز محافظه‌کارانه‌تر عمل کرده و به سمتی بروند که کمتر صحنه موزه خود را به عنوان محل اجرای پرفورمنس یا هنر‌های جدید در اختیار هنرمندان قرار دهند.

دبیری‌نژاد با ابراز تأسف از بروز این اتفاق و نگرانی نسبت به وقوع چنین موارد مشابهی در آینده در صحن موزه‌ها خاطرنشان کرد: امیدواریم همه و به خصوص هنرمندان اجراکننده در این خصوص مراقبت‌های لازم را به عمل آورند؛ چراکه هرگونه خدشه به اعتماد عمومی و حیثیت و وجهه موزه‌ها در نزد عموم مردم، تبعات سنگین داشته و علاوه بر آنکه بازسازی و شکل دادن مجدد آن بسیار زمان‌بر و مشکل است، کسب رضایت و اعتماد مجدد مدیران در این قسمت را هم به منظور موافقت با انجام کار‌های نمایشی آتی سخت می‌کند.