اندر تناقض‌هاي رفتار و گفتار منتقد ثابت برنامه «هفت»، مسعود خان فراستی!

 عيار استقلال راي و جسارت مسعود فراستي در نقد فيلم اين روزها در برنامه «هفت» 28 خرداد 1389 روشن‌تر از هميشه پيش چشم بينندگان برنامه بود.
 
اگر بنا بود همه ايرادهاي تك‌صدايي ناشي از حضور هميشگي يك منتقد (بخوانيد يك نگاه) به سينماي ايران را تنها به يك ويژگي مثبتش ببخشيم، آن ويژگي صداقت و جسارت منتقد در بيان ديدگاه خاص و خلاف جريانش و پرهيز از هرگونه مماشات، محافظه‌كاري، توصيه‌پذيري يا كوتاه‌آمدن با هر موضوع فرامتني بود.
 
شكل برخورد فراستي با فيلمي در حد و اندازه‌هاي «پايان‌نامه» و محافظه‌كاري و كوتاه‌آمدن آشكار و غيرقابل انكارش در مواجهه با كيفيت نازل آن فيلم و دقايقي بعد شوريدن پرطمطراق و تكراري‌اش به «جدايي نادر از سيمين» نشان داد كه همان يك دانه مدال شجاعت و جسارت را هم انگار بايد از منتقد ثابت «هفت» پس گرفت! اين مدال شجاعت و جسارت و شفاف‌گويي را تا اطلاع ثانوي به فريدون جيراني بايد داد كه چند برنامه‌اي هست كه - بر خلاف همه شائبه‌ها و پيش‌فرض‌هاي قبلي - جوري برنامه را مديريت مي‌كند كه تصويري هر چند كوچك از يك وضعيت عمومي واقعي و مستقل و منصفانه از صنف سينماي ايران و فيلم‌هاي در حال اكران به دست مي‌دهد. دخالت جيراني در كار منتقد ثابت برنامه – كه به هر دليل اين بار ناگهان آرام و متعادل شده بود - دست مريزاد داشت.
دوست دارم كمي هم بحث را به راه و رسم جوانمردي بكشانيم! 

عميقاً معتقدم شكل برخورد و ميزان تندروي و ادبيات خاصي كه فراستي در نقد فيلم‌هايي هزاران بار بهتر و شريف‌تر از فيلم مذكور در همين برنامه در پيش گرفت (نيازي هست مثال بزنيم؟) و از سوي ديگر ميزان نرم‌خويي و خطاپوشي و كوتاه‌آمدن او در برابر اين فيلم و دو نمونه شاخص قبلي اين جريان (ملك سليمان و اخراجي‌ها 3) ابداً رسم جوانمردي و انصاف نيست. 

تريبوني به‌شدت مهم و موثر و پرمخاطب را در نظر بگيريد كه كسي از آن به سينماي اين روزها نگاه مي‌كند و شكل اين نگاه و ميزان ايرادگيري و ادبيات اين انتقاد در ساختن تصويري عمومي از يك فيلم مهم و تاثيرگذار است. آن‌وقت به اين نتيجه مي‌رسيم كه تعبير اول علي معلم در مناظره به‌شدت راه‌گشاي هفته قبل درباره بعضي‌ها (!) تا چه حد درباره همين ماجرا هم صدق مي‌كند. كوبيدن فيلمسازان مستقل و بي‌پشتوانه و بي‌رانت (بخوانيد بي‌خطر!) با شديدترين الفاظ و ابعاد مختلف و بعد آرامش و كوتاه‌آمدن در برابر معدودي فيلم و فيلمساز مورد تاييد و موجه متوليان سينما و پايين‌كشيدن شعله انتقاد به شكلي ظاهراً ظريف و هوشمندانه فقط و فقط حقانيت يك گروه بر ديگري را آشكار مي‌كند و لاغير.
 
اين نكته را خوشبختانه فراستي در گفت‌وگويي درباره شكل برخوردش با «ملك سليمان» (كه اتفاقاً در قياس با دو فيلم ديگر خيلي بهتر و سينمايي‌تر و قابل دفاع‌تر به نظر مي رسد) آشكار كرد و تلويحاً از فشارها و تماس‌ها و توصيه‌هايي گفت كه باعث شده تا فتيله نقد را پايين بكشد! 

برنامه اخير «هفت» در انتها با مطرح‌شدن مجدد بحث «جدايي نادر از سيمين» ناخواسته وضعيتي پديد آورد كه دو شكل رفتار و گفتار و عملكرد متناقض فراستي را در يك برنامه كنار هم ببينيم؛ مجسم كنيد چند نفر از همه جا بي‌خبر كه موضع منتقد را در برابر «پايان‌نامه» ديده‌اند و چند دقيقه بعد در برابر «جدايي نادر از سيمين» هم مي‌بينند. 

هر دو نقدها البته منفي و مخالف فيلم‌ها بود، اما واژه‌ها و صفات به كار رفته، ميزان عصبيت و تند شدن و ميدان‌داري در مخالفت با هر چيز فيلم اصغر فرهادي كجا و آن نقد ملو و بي‌تندروي در برابر محصول حامد كلاهداري و روح‌الله شمقدري و موسسه مرآت‌هنر كجا؟ كشتن زمان برنامه به بث‌هاي بيهوده و بردن موضوع به جاهايي بيرون از ايرادها و ضعف‌هاي فيلم و توقف روي يك موضوع بي‌اهميت براي نپرداختن به اصل ماجرا آدم را ياد وقت‌كشي مرسوم فوتبالي‌ها در دقايق آخر بازي مي‌اندازد و فراستي در چند برنامه ثابت كرد خوب بلد است توپ را به گوشه زمين ببرد و وقت تلف كند و اوت و كرنر بگيرد و منتظر سوت پايان بازي باشد و خلاص! 

مي‌دانم كه مسعود فراستي – اگر حاشيه‌ها و فرامتن‌ها و فضايي كه حضور رسانه‌اي به او تحميل كرده بگذارد – سينما را مي‌شناسد و هميشه هم روي فرم تاكيد دارد. دوست دارم خودش در يك قضاوت در خلوت به تماشاي وضعيت فرماليستي (!) خودش در مواجهه با اين دو فيلم در برنامه «هفت» بنشيند و قضاوت كند... كوچه خلوت فيلم‌هايي مثل «جدايي نادر از سيمين» شبيه خلوتي «خيابان‌هاي آرام» چاپلين دلايل فرامتني دارد، وگرنه به گواهي آمار فروش و استقبال و روحيه عمومي مخاطب مي‌شود فهميد كدام كوچه خلوت است و كدام ظاهراً خلوت و بي سروصدا نگه داشته شده است.