بندر بن‌سلطان؛ ژاندارم آمریکا و لیدر القاعده؟!

"بندر بن سلطان بن عبدالعزیز آل سعود" یکی از اعضای اصلی خاندان آل سعود است. وی از سال 1983 تا 2005 سفیر عربستان سعودی در واشنگتن بود و بعد از آن بعنوان دبیر شورای امنیت ملی عربستان سعودی انتخاب شد و در تاریخ 19 جولای 2012 از سوی ملک عبدالله بن عبدالعزیز به عنوان دبیرکل آژانس اطلاعاتی این کشور معرفی شد.

خبرگزاری مهر- گروه خاورمیانه: بندر بن سلطان، از چهره های بسیار مهم و سرنوشت ساز در تحولات امنیتی منطقه است که پس از سفر رئیس سازمان سیا به عربستان، به دستور ملک عبدالله، به طور مستقیم سکاندار سیستم امنیتی عربستان صعودی شد.
 
هماهنگی بی نظیر بندر و سازمانهای اطلاعاتی ایالات متحده، او را تبدیل به یکی از مهمترین فرماندهان میدانی آمریکا در منطقه کرده تا بتوانند روند بی وقفه تحولات منطقه خاورمیانه و جهان اسلام را به سمت تامین منافع خود هدایت کنند و در واقع ژاندارم آمریکا در منطقه باشد؛ نقشی که آرزوی آن با محمدرضا پهلوی مدفون شد.

از سوی دیگر او سابقه طولانی در کنترل و هدایت فعالیتهای القاعده دارد و کارشناسان براین عقیده اند که یکی از علل انتصاب وی به عنوان دبیرکل آژانس اطلاعاتی عربستان، تقویت جریان القاعده در سوریه و دیگر کشورهای منطقه است.

اهمیت این موضوع سبب شد تا با نگاه ویژه ای به بررسی زندگی و شخصیت بندر بن سلطان و نوع ارتباط او با ایالات متحده آمریکا و نیز میزان نفوذش در ساختار حاکمیت عربستان صعودی بپردازیم.
 
دوران کودکی
بندر در تاریخ دوم مارس 1949 در شهر طایف بدنیا آمد. اما تاریخ دقیق تولد او براساس آنچه که خودش می گوید کمی دیرتر بوده و برای ورود به نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی تاریخ تولدش را دست کاری کرده است.

"موضی"، مادرش زنی شانزده ساله و غیراشرافی از منطقه العسیر عربستان بود و پدرش سلطان بن عبدالعزیز در هنگام تولد بندر در اوایل دوران بیست سالگی قرار داشت. هرچند درباره ارتباط این دو اظهار نظرهای متفاوتی وجود دارد.

بندر سال های اولیه زندگی خود را با مادر و عمه اش گذراند. اولین تماس او با پدرش زمانی رخ داد که او هشت ساله بود. انزوای بندر چند سال بعد از آن و در هنگام فوت ملک عبدالعزیز پایان یافت. در آن زمان تصمیم گرفته شد، او به همراه مادرش با مادر بزرگ پدری اش، "حصه بن عبدالعزیز" در قصر زندگی کنند.
 
تحصیلات
بندر به کالج نیروی هوایی سلطنتی "کرانول" در انگلستان رفت. او سپس دوره های آموزش تکمیلی را در "پایگاه نیروی هوایی مکسول" و "کالج صنعتی نیروهای مسلح" فرا گرفت.
 
او به مدت 17 سال در نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی خدمت کرد و به درجه ستوانی نایل شد. او خلبانی کارآزموده است و با هواپیماهای جنگنده مختلفی پرواز کرده است.

دوران زندگی نظامی بندر بن سلطان در سال 1977 و بعد از آنکه وی در هنگام فرود جتش دچار سانحه شد و کمرش تحت عمل جراحی قرار گرفت، پایان یافت.

بندر سپس از مدرسه مطالعات عالی بین المللی پل نیتز دانشگاه جان هاپکینگز آمریکا فوق لیسانس سیاست عمومی بین المللی گرفت.
 
دوران اولیه سیاسی
دوران فعالیت های دیپلماتیک او از سال 1978 آغاز شد. او به عنوان فرستاده شخصی پادشاه عربستان موفق شد تا با لابی در کنگره ایالات متحده آمریکا، مجوز فروش جنگنده های F-15 s را بدست بیاورد. جیمی کارتر رییس جمهور آمریکا در اتاق بیضی کاخ سفید به بندر گفت برای موفقیت در این راه باید حمایت رونالد ریگان فرماندار کالیفرنیا را بدست بیاورد. بندر در عوض به کارتر کمک کرد تا حمایت جیمز آبورزک سناتور دموکرات ایالت داکوتای جنوبی را درباره قرارداد کانال پاناما بدست بیاورد.

ملک فهد، او را به عنوان فرستاده ویژه خود نزد کارتر منصوب کرد و به او اجازه داد تا به صورت مستقل از سفیر عربستان در آمریکا فعالیت کند.

در سال 1982 ملک فهد، بندر را به عنوان وابسته نظامی سفارت برگزید؛ این اقدام می توانست منجر به پایان دوران فعالیت های دیپلماتیک بندر شود. اما به هر حال در 1983، ملک فهد بندر را به عنوان سفیر عربستان سعودی در آمریکا منصوب کرد.

سفیر عربستان در ایالات متحده آمریکا
در تاریخ 24 اکتبر 1983، ملک فهد بندر بن سلطان را به عنوان سفیر عربستان سعودی در آمریکا منصوب کرد. او در دوران سفارتش در آمریکا با پنج رییس جمهور، ده وزیر امور خارجه، یازده مشاور امنیت ملی، شانزده دوره کنگره و مطبوعات آمریکایی سروکار داشته است.

 این امر باعث نفوذ فوق العلاده بندر در آمریکا شد. در اوج دوران سفارت او در آمریکا، بندر هم به عنوان " پیام رسان ویژه پادشاه" و هم به عنوان "شاگرد پادو درکاخ سفید" خدمت می کرد. بندر برای نزدیک به سه دهه چهره لابی عربستان سعودی در آمریکا بود.
 
دوران ریگان
در دوران ریاست جمهوری ریگان، علیرغم مخالفت آیپک، بندر بن سلطان موفق شد قرارداد خرید هواپیماهای آواکس از آمریکا را پیش ببرد. بعد از آنکه آمریکا با یکی از درخواست های خرید تسلیحاتی عربستان مخالفت کرد، او مقدمات انتقال موشک های میان برد با قابلیت حمل کلاهک های هسته ای را از چین فراهم کرد. این موضوع باعث خشم سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا- سیا- و وزارت امور خارجه این کشور شد.

حتی اظهار نظرهایی وجود دارد که او در ماجرای ایران- کنترا نیز حضور داشته است. او 32 میلیون دلار از سرمایه های سعودی را در اختیار کنتراهای نیکاراگوئه ای قرار داد. در واقع نانسی ریگان از او به عنوان پیام رسان به کابینه استفاده می کرد.
 
دوران ریاست جمهوری بوش ها
بندر روابط نزدیکی را با بسیاری از روسای جمهور آمریکا و به طور ویژه جرج واکر بوش و جرج دابیلو بوش – بوش پدر و بوش پسر- برقرار کرد و بعدها لقب جنجال برانگیز "بندر بوش" به او داده شد.
روابط نزدیک او با خانواده بوش به صورت ویژه در فیلم مستند فارنهایت 11/9 توسط مایکل مور نشان داده شد. او آنچنان به جرج واکر بوش –بوش پدر- نزدیک بود که او غالبا بندر را یکی از اعضای خانواده توصیف می کرد.

بندر از سرنگونی صدام حسین در عراق دفاع کرد. او از اقدام نظامی علیه عراق و طرح "دیک چنی" با عنوان " خاورمیانه جدید" که خواستار اجرای برنامه های دموکراسی خواهانه در سوریه و ایران می شد، حمایت می کرد.

روابط شخصی بندر و چنی انقدر نزدیک شده بود که فرزندانشان در یک مدرسه درس می خواندند.
 
دوران کلینتون
کلینتون به عنوان فرماندار آرکانزاس از بندر خواسته بود تا در تامین هزینه های مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه آرکانزاس مشارکت کند.

در دهه 90 میلادی او معمر قذافی رییس جمهور لیبی را قانع کرد تا دو تن از مظنونین به دخالت در بمب گذاری در پرواز 103 پان آمریکن بر فراز لاکربی را تحویل دهد. البته بندر در محافل خصوصی قذافی را "جری لوییسی که تلاش دارد خود را چرچیل جا بزند" توصیف می کرد!
 
استعفا
در تاریخ 26 ژوئن 2005 بندر بنا به "دلایل شخصی" از سمت خود به عنوان سفیر عربستان در آمریکا استعفا داد. از سوی دیگر تاریخ رسمی پایان ماموریت وی 8 سپتامبر 2005 است.

بندر بن سلطان چند هفته قبل از آن و بدلیل مرگ ملک فهد و انتصاب پدرش به عنوان ولیعهد عربستان سعودی به این کشور بازگشت. در آن زمان شایعه شد که زمان بازگشت وی به گونه ای تنظیم شده که سمتی را در دولت جدید عربستان بدست بیاورد.

پس از بازگشت بندر بن سلطان از آمریکا، ترکی الفیصل جانشین او در سفارت عربستان سعودی در واشنگتن شد.
 
دبیر کل شورای امنیت ملی
بندر بن سلطان در تاریخ 16 اکتبر سال 2005 از سوی ملک عبدالله به عنوان دبیرکل شورای امنیت ملی عربستان سعودی منصوب شد. این انتصاب تا چهار سال بعد و تاریخ سوم دسامبر 2009 ادامه یافت.

بندر پس از آنکه از سمت سفیری عربستان سعودی در واشنگتن استعفا داد در سال 2006 با مقامات آمریکایی ملاقات کرد. به عبارت دیگر، گزارش شد که بندر در این سِمت جدید به ملاقات های خصوصی خود با برخی از مقامات آمریکایی ادامه می دهد و در پی آن مقامات بلندپایه کاخ سفید دیدارهای متعددی از عربستان سعودی به عمل می آورند که برخی از آنها آشکار نمی شود.

در تاریخ 25 ژانویه سال 2007 عربستان سعودی بندر را برای مذاکره درباره بحران لبنان به ایران فرستاد. وی حتی با برخی از رهبران حزب الله که برای مراسم سالانه حج تمتع به مکه دعوت شده بودند، گفتگوهایی داشت.
 
ناپدید شدن و شایعات
آخرین حضور عمومی قابل توجه بندر بن سلطان قبل از آنکه به عربستان سعودی بازگردد، به روز 10 دسامبر 2008 و دیداری که با ملک عبدالله داشت، باز می گردد. بعد از آنکه در سپتامبر 2009 ملک عبدالله سمت او را برای چهار سال دیگر تمدید کرد، او اظهار وفاداری مرسوم به پادشاه را به عمل نیاورد.

او به همراه "جری جونز" مالک دالاس کاوبویز برای افتتاح استادیوم جدید کاوبویزها دیده نشد. در اکتبر 2009 بندر در هیات همراه ملک عبدالله برای دیدار از دمشق که نقطه عطفی بود، حضور نداشت. در دسامبر 2009 زمانی که پدرش سلطان بن عبدالعزیز از مراکش به کشور بازمی گشت او غایب بود.

براساس برخی گزارشها، بندر تحت بازداشت خانگی به دلیل تلاش برای انجام کودتایی نظامی قرار داشت. این در حالی است که منابع مخالفین سعودی می گویند او در زندان ذهبان زندانی بود.

بعضی از شایعات از تلاش او برای کودتا توسط سرویس های اطلاعاتی روسی خبر می داد؛ زیرا بندر گاهی اوقات به مسکو سفر می کرد تا مقامات کرملین را به همکاری علیه ایران تشویق کند. برخی دیگر از شایعات ادعا می کردند که او دو مرتبه عمل جراحی کرد و در بیمارستان جان هاپکینگز بالتیمور تحت مراقبت بود.

البته وکیل بندر تمامی این ادعاها را تکذیب می کند.
 
اقدامات اخیر وی
در ماه مارس 2011 او برای کسب حمایت درباره دخالت نظامی عربستان سعودی در بحرین به پاکستان، مالزی و چین فرستاده شد.

در آوریل 2011 ، بندر در زمان ملاقات رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا با ملک عبدالله در ریاض حاضر بود و در ملاقاتی جداگانه با تام دانیلون مشاور امنیت ملی آمریکا دیدار کرد.

هدف دیگر او از سفرش به پاکستان در اواخر ماه مارس 2011، افزایش سطح همکاری های عربستان با ارتش پاکستان بود که گویا این سفر نتایج موفقیت آمیزی در پی داشته است.

دیدار بندر بن سلطان از چین در همان تاریخ منجر به قراردادهای سودآوری در ازای حمایت های سیاسی شد. از آنجایی که چین مشتاق نفت و سرمایه های سعودی بود، بندر به صورت مخفیانه در اولین دور مذاکرات قرارداد بزرگ تسلیحاتی سعودی- چینی را به امضا رساند. بعبارت دیگر بندر کارشناس و پیش برنده منافع پادشاهی سعودی در چین بوده است.
 
 
دبیرکلی آژانس اطلاعاتی عربستان سعودی
بندر بن سلطان در تاریخ 19 جولای 2012 از سوی ملک عبدالله به عنوان دبیرکل آژانس اطلاعاتی عربستان سعودی منصوب و جانشین مقرن بن عبدالعزیز برادر پادشاه شد.

اگرچه هیچ دلیل رسمی برای این انتصاب عنوان نشد، اما این انتصاب در هنگامی رخ دادکه تنش ها بین سنی ها و شیعیان در استان های شرقی عربستان سعودی افزایش یافت. این اقدام همچنین اتخاذ سیاست خارجی تندتری از سوی عربستان سعودی در برابر چالش های منطقه ای بخصوص در ارتباط با ایران و سوریه ارزیابی شد.

طبق آخرین اخبار، بندر بن سلطان دیدار سرتیپ مناف طلاس فرمانده سابق تیپ 105 گارد جمهوری سوریه در تاریخ  6 جولای 2012 را ترتیب داد.
 
نقاط ابهام عملکرد بندر
- بندر در برابر اتهام باب وود وارد نویسنده کتاب "نقشه حمله" که مدعی بود رییس جمهور جرج بوش پیش از آنکه کالین پاول وزیر امور خارجه را از تصمیمش برای حمله به عراق مطلع کند، بندر بن سلطان را مطلع کرده بود، سخنی نگفته بود.

- بندر در مذاکرات 1985 "الیمامه" و بخشی از قراردادهای فروش اسلحه از انگلستان به عربستان سعودی که ارزش آن 40 میلیارد پوند- 80 میلیارد دلار- بود، نقش ایفا کرده بود. این قرارداد شامل فروش بیش از 100 فروند هواپیمای جنگنده می شد.  بعد از آنکه این قرارداد امضاء شد، شرکت بریتیش ایرو اسپیس British Aerospace که هم اکنون نام آن BAE Systems است متهم شد که به صورت مخفیانه دست کم یک میلیارد پوند – دو میلیارد دلار- به دو حساب سفارت عربستان سعودی در واشنگتن به صورت اقساط و در قسط های 120 میلیون پوندی -240 میلیون دلاری- در طول ده سال گذشته واریز کرده است.

بندر متهم شد که این پول ها را از برای هزینه های شخصی اش برداشته است. یکی از این مبالغ برای هزینه های هواپیمای ایرباس 340 شخصی او در نظر گرفته شده بود.

براساس تحقیقات صورت گرفته، "هیچ تفاوتی میان حساب سفارت، یا حساب های رسمی دولت و حساب های خاندان سلطنتی وجود ندارد." این پرداخت ها در جریان تحقیقات جدی اداره مبارزه با فساد بریتانیا کشف شد که بنا به دستور "لُرد گلداسمیت" دادستان کل این کشور در تاریخ دسامبر 2006 متوقف شد.

او در سال 2009 ، "لوییس فریح" را به عنوان نماینده قانونی خود در پیگیری حقوقی ماجرای رسوایی الیمامه استخدام کرد.
 
زندگی شخصی
در 1972 بندر با "حیفا بنت فیصل" ازدواج کرد که او برایش هشت فرزند بدنیا آورد؛ چهار پسر و چهار دختر. سه فرزند کوچکتر او ( فهد، حصه و ریما ) در سال 2001 و زمانی که از سال 2001 تا 2005 در مک لین ویرجینیا زندگی می کردند، در مدرسه "پوتوماک Potomac" تحصیل می کردند. دخترش شاهزاده ریما بنت بندر پیش از آن با شاهزاده فیصل بن ترکی ازدواج کرده بود.
 
سرگرمی ها و نگرانی ها
بندر به کشیدن سیگارهای برگ مشهور است و معمولا لباس های  مارک دار اروپایی می پوشد و به خواندن تاریخ آمریکا و عبارات مصطلح زبان انگلیسی در آمریکا علاقمند است. در واشنگتن بندر مشهور به برگزاری میهمانی ها و نوشیدن الکل بود. او ممکن است در سال های اخیر و بعد از فوت چندین تن از اعضای خاندان سلطنتی عربستان بر اثر استفاده مفرط از الکل، آن را کنار گذاشته باشد.

در میانه دهه 90 میلادی، بندر بن سلطان برای مدتی از بیماری افسردگی رنج می برد.

دیدگاه های او
- بندر بن سلطان خود را یکی از محافظه کاران "همیلتونی" توصیف می کند؛ الکساندر همیلتون یکی از بنیانگذاران ملی گرا و محافظه کار آمریکاست.

- پیش از اینکه نتایج انتخابات ریاست جمهوری 2000 مشخص شود، او جرج دابیلو بوش را برای شکار قرقاول به "املاک انگلیس" خود دعوت کرد.

او بعد از حملات 11 سپتامبر در گفت و گویی با نیویورک تایمز گفت: بن لادن پیش از این بارها به نزد ما در آمریکا آمد تا از طریق سیا و عربستان سعودی به برادران مجاهد ما در افغانستان برای راحت شدن از شر کمونیست های سکولار و نیروهای نظامی شوروی کمک کند. اسامه بن لادن می آمد و می گفت "متشکرم"؛ متشکرم که آمریکایی ها را برای کمک ما می آورید". در آن زمان من فکر کردم او نمی تواند حتی هشت اردک را از یک خیابان رد کند.

- بندر استدلال می کرد برخی از محققان و پ‍ژوهشگران آمریکایی" چند لغت عربی فرا می گیرند و خود را کارشناسان امور کشور من می خوانند".

- در سال 2007 و در زمانی که بندر دبیر شورای امنیت عربستان بود، پیشنهاد کرد تا حکومت پادشاهی سعودی تماس های گسترده تری را با اسرائیل برقرار کند؛ زیرا او تصور می کند ایران برای عربستان تهدید بزرگتری نسبت به اسرائیل است.
 
اموال و دارایی ها
او معمولا با هواپیمای شخصی ایرباس 340 خود مسافرت می کند. بندر مالک "گلیمپتون پارک  " در آکسفوردشایر است.

چند ماه پس از حملات 11 سپتامبر بندر به ایالت آسپن رفت جایی که یک عمارت بزرگ با 32 اتاق خواب دارد. او زمین این عمارت را در سال 1989 خرید و در سال 1991 ساختمان آن را ساخت.
در 12 جولای 2006 گزارش شد که شاهزاده بندر قصد دارد عمارت 56 هزار متر مربعی خود در آسپن کلرادو را به قیمت 135 میلیون دلار بفروشد.

این خانه ییلاقی که "حلا رنچ" نامیده می شود از کاخ سفید بزرگتر است و بر فراز یک تپه قرار دارد. در دسامبر 2007، گزارش شد ساختمان پذیرایی این عمارت به متراژ 14 هزار و 395  متر مربع به قیمت 36.5 میلیون دلار فروخته شده است. دلیل فروختن عمارت اینگونه اعلام شد که بندر به اندازه ای سرگرم امور کاری خود است که نمی تواند از این عمارت استفاده کند.

در نهایت بندر باقی مانده این عمارت را به قیمت 49 میلیون دلار به شرکت "استاروود موانتن رنچ" در ژ‍وئن 2012 فروخت. شایعه شد که جان پائولسن میلیاردر معروف "حالا رنچ" را خریده است و پائولسن نیز خود این موضوع را تایید کرد.

همچنین در سال 1990، بندر مقدار نامعلومی اعتبار برای ساخت مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه آکسفورد اهداء کرد.

شایان ذکر است در سال 2001 میلادی دانشگاه هاروارد دکترای افتخاری حقوق خود را به بندر بن سلطان اعطاء کرد.