بازگشت روسیه به بازار تسلیحاتی خاورمیانه

روسیه که زمانی کشورهای عربی به عنوان "کشور کمونیست‌های بی خدا" از آن نام می‌بردند، اقتصاد ورشکسته آن را مورد تمسخر قرارمی‌دادند و ثروتمندهای ناحیه خلیج فارس به سلاح‌های قدیمی آن اعتنا نداشتند، حال با روبه کاهش گذاشتن نفوذ آمریکا، باردیگر مورد توجه کشورهای عربی قرارگرفته است.

دیدار روز پنجشنبه ۱۴ نوامبر (۲۳ آبان) یک هیئت بلند پایه روسیه از مصر، برای مذاکره درباره یک قرارداد تسلیحاتی ۲ میلیارد دلاری، تنها یکی از نشانه های افزایش نفوذ مجدد روسیه در منطقه خاورمیانه است که از زمان ناآرامی‌های بهار عربی در اوایل ۲۰۱۱ تاکنون، روند آن سرعت پیدا کرده است.

درحالی که هیئت‌ها و فروشندگان تسلیحات روسیه باردیگر در پی راه پیداکردن به بازار خاورمیانه هستند، حمایت این کشور از سوریه که اکثر کشورهای اتحادیه عرب آن به آن پشت کرده‌اند، به آرامی نادیده گرفته می‌شود.

بیست و دوسال بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نفوذ روسیه در خاورمیانه به میزان بی سابقه‌ای رسیده است.


در یک نمایش هوایی در آسمان آبی رنگ و آفتابی دوبی جنگنده‌های میگ ۲۹ روسیه چنان مانوورهایی انجام دادند که نفس را در سینه تماشاچیان حبس کرد.

با وجود این که جنگنده‌های روسی مورد تحسین زیادی قرار گرفتند ولی امارات متحده عربی، میزبان این نمایش، در سال ۱۹۹۹ به جای میگ‌های روسی، جت‌های جنگنده اف ۱۶ آمریکا را به ارزش ۶ میلیارد دلار خریداری کرد.

اما روسیه مانند فرانسه، بریتانیا، چین و کشورهای دیگر برای به دست آوردن معاملات پرسود تسلیحاتی در بازار خاورمیانه هرگز از تلاش دست برنداشت.

درحال حاضر به دلیل نااطمینانی از دوران بعد از بهارعربی از هیئت‌های روسی استقبال گرمی به عمل می‌آید.

بر اساس آمار موسسه تحقیقاتی صلح بین المللی استکهلم، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، ۲۷درصد از صادرات کل تسلیحات به خاورمیانه و شمال آفریقا را تسلیحات روسی تشکیل می‌داده است.

بعد از یک دوره تاریخی از ناموفقیت در خاورمیانه بار دیگر در این منطقه اقبال به روسیه روی کرده است.

اما قبل از جنگ ۱۹۷۳ اعراب و اسرائیل، تسلیحاتی که روسیه به کشورهای عربی فروخته بود نتوانست به پیروزی اعراب در مقابل اسرائیل، که عمدتا سلاح های آمریکایی داشت، منجر شود.

وقتی شوروی سابق در سال ۱۹۷۹ افغانستان را اشغال کرد، جنگ هشت ساله مجاهدین علیه شوروی با حمایت پاکستان، سازمان اطلاعاتی مرکزی آمریکا(سیا) و عربستان سعودی آغاز شد.

هزاران تن از کشورهای عربی ناحیه خلیج فارس و پیکارجویان قبایل پاکستان به افغانستان رفتند تا داوطلبانه علیه نیروهای شوروی بجنگند.

شوروی سابق از نظربسیاری در منطقه "دشمن " به شمار می‌آمد.

در سال ۱۹۹۰جمهوری دموکراتیک خلق یمن جنوبی که تحت حمایت شوروی قرار داشت به یمن شمالی پیوست و نیروهای شوروی عدن را ترک کردند.

یک سال بعد از آن، درسال ۱۹۹۱ عملیات نظامی آمریکا علیه صدام حسین که "توفان صحرا" نام داشت در واقع نشان دهنده پیروزی تکنولوژی نظامی آمریکا برسلاح‌های قدیمی ساخت شوروی عراق بود.

این پیروزی سبب فروش بیشتر سلا ح های آمریکایی به خاورمیانه شد.

در همین سال بود که شوروی سابق فروپاشید.

سپس در سال ۲۰۰۳ حمله نیروهای تحت رهبری آمریکا به عراق سبب سقوط رژیم صدام حسین، مشتری اصلی سلاح های شوروی به ارزش میلیاردها دلاری شد که هنوز پول آن پرداخت نشده بود.

در همین حال الجزایر و سوریه مشتریان تسلیحات روسی باقی ماندند اما اکثر کشورهای جهان عرب سوریه را طرد کرده‌اند.

رونق دوباره تسلیحات روسیه
تحولات ناشی از بهار عربی سبب رونق دوباره تسلیحات روسیه شد.

بعد از سال‌ها که عربستان سعودی، یکی از بزرگترین مشتریان اسلحه با غرب وارد معاملات عمده دفاعی می شد، حال به روسیه تمایل پیدا کرده است که دلیل آن سیاسی و تکنیکی است.

رهبران کشورهای ناحیه خلیج فارس که در پی انقلاب های بهار عربی توانسته بودند قدرت خود را حفظ کنند اما ازآن به شدت تکان خورده بودند، از سرعتی که غرب متحد خود، حسنی مبارک، رئیس جمهوری سابق مصر را کنار گذاشت خشمگین شدند.

آنها هم چنین از موعظه‌های غرب درباره دموکراسی هم به تنگ آمده و تلویحا به این موضوع اشاره داشتند که جایگزین حکومت‌های استبدادی آنان هرج و مرج و اسلام افراطی خواهد بود.

هرچند که رهبران کشورهای عربی حمایت روسیه از رژیم بشار اسد را محکوم می‌کنند اما به این موضوع توجه کرده‌اند که برعکس بی تصمیی و سیاست تغییر پذیرغرب در قبال سوریه، سیاست روسیه در قبال این کشور پایدار بوده است و این موضوعی است که نظر رهبران عرب را جلب کرده است.

بازار تسلیحات روسیه در خاورمیانه
رژیم سوریه بدون حمایت روسیه نمی‌توانست در مقابل حملات گروه‌های مختلف شورشی دوام بیاورد و سقوط می‌کرد.

بیشتر سلاح‌های سوریه از سوی روسیه تامین می‌شود و ایران هم به سوریه کمک می‌کند.

۱۳درصد از کل تسلیحات به فروش رسیده روسیه به خاورمیانه بین سال‌های ۲۰۱۲ -۲۰۰۸ ، سلاح‌های فروخته شده به سوریه بوده است. روسیه هم چنین دارای یک پایگاه استراتژیک دریایی در این کشور است.

در ماه اوت گذشته شاهزاده بندر رئیس سازمان اطلاعاتی عربسان سعودی به مسکو رفت و گفته می‌شود که در این سفر یک معامله ۱۵میلیارد دلاری دفاعی به روسیه، در مقابل دست برداشتن از حمایت سوریه، پیشنهاد کرده است.

ایران
ایران که در دوران شاه سابق یکی از مشتریان عمده تسلیحات آمریکا بود از سال ۱۹۷۹ اکثر سلاح‌های خود را از کره شمالی خریداری می‌کرد.

با اعمال تحریم‌های بین المللی علیه ایران، روسیه از تحویل موشک‌های دفاع ضد هوایی اس ۳۰۰ به این کشور خودداری کرده است.

در سال‌های اخیر ایران صنعت ساخت تسلیحات داخلی را دایر کرده است که از روی سلاح‌های وارداتی ساخته می‌شود.

مصر
تحت حکومت عبدالناصر، روسیه از شرکای اصلی دفاعی مصر بود اما از سال ۱۹۷۱به بعد، مصر آمریکا را به جای روسیه برگزید.

حسنی مبارک رئیس جمهوری سابق مصر که از سال ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۱ بر سر قدرت بود با آمریکا رابطه دفاعی نزدیکتری برقرار کرد.

آمریکا مجوز ساخت تانک‌های M۱ ـ آبرامز خود در مصر را به این کشور داده بود.

اما به دنبال سرنگونی دولت محمد مرسی، رئیس جمهوری منتخب مصر که به دست ارتش این کشور انجام شد، آمریکا کمک‌های نظامی خود به مصر را به حال تعلیق درآورد.

به همین دلیل مصر از هیئت بلند پایه روسی در هفته جاری استقبال کرد.

گفته می‌شود که اگر معامله چند میلیارد دلاری تسلیحاتی با روسیه بسته شود احتمالا عربستان سعودی هزینه آن را تقبل خواهد کرد.

عراق
عراق از مشتریان عمده تسلیحات روسی در دوران حکومت صدام حسین (۲۰۰۳-۱۹۷۹) بوده است اما بعد از سرنگونی او، عراق برای خرید اسلحه به آمریکا روی آورد.

اما در سال‌های ۲۰۱۳- ۲۰۱۲ عراق قراردهای عمده‌ای برای دریافت سیستم دفاع هوایی و هلیکوپترهای جنگی با روسیه منعقد کرده است.

عربستان سعودی
عربستان سعودی یکی از بزرگترین و ثروتمندترین مشتری‌های هرگونه تسلیحات دفاعی در خاورمیانه است. اما از نظر تاریخی بازار مشکلی برای تسلیحات روسی دررقابت با غرب و آمریکا بوده است.

قرارداد عربستان سعودی با روسیه برای خرید تانک‌های ۹۰-۱۵۰ تی ،خودروهای زرهی BMP۳ و بالگردهای جنگنده Mi-۱۷ , Mi-۳۵ از سال ۲۰۰۸ تاکنون به حال تعلیق در آمده است.

با گرمتر شدن روابط عربستان سعودی و روسیه، روز یکشنبه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه با ملک عبدالله پادشاه عربستان سعودی تماس تلفنی برقرارکرد.

امارات متحده عربی
امارات متحده عربی مانند عربستان سعودی اکنون مایل به عقد قراردهای تسلیحاتی با روسیه است.

بنا به آمار موسسه تحقیقاتی صلح استکهلم بیش از ۷ درصد از فروش سال‌های ۲۰۱۲-۲۰۰۸ تسلیحات روسی را امارات متحده عربی خریداری کرده است.

طی دو دهه گذشته شمار زیادی از شهروندان روسی از امارات متحده دیدار کرده و بسیاری هم در آن جا سکونت دارند. ضمنا یکی از اعضای ارشد خاندان حاکم بر امارات متحده دارای رابطه کاری بسیار نزدیکی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه است و اغلب او را در یکی از تفریحات او که شکار است، همراهی می‌کند.

شمال آفریقا
لیبی و الجزایر از دیرباز مشتری تسلیحات روسیه بوده اند و بنا به آمار موسسه تحقیقاتی صلح بین المللی استکهلم، قریب به ۶۰ در صد از صادرات تسلیحات روسیه بین سال های ۲۰۱۲-۲۰۰۸ به الجزایر فروخته شده است

اما الجزایر در حال حاضر خواستار تنوعدر بازار تسلیحاتی است.

در دوران پس از قذافی لیبی این مربیان ارتش بریتانیا هستند که به زودی تعلیم و تربیت سربازان ارتش این کشور را به عهده خواهند گرفت.

در این میان تسلیحات زرادخانه قذافی و حتی موشک های ضدهوایی لیبی به مناطق دیگر منجمله مالی و صحرای سینا قاچاق می شوند.