پیام ایران در داووس؛ پژواک یک دهه پیش

فرارو- زمانیکه حسن روحانی، رئیس جمهور ایران طی هفته جاری در داووس با پیام اهداف صلح آمیز و تمایل به گفتگو به مرکز توجهات تبدیل شد، صدایش پژواک وهم آوری از 10 سال پیش بود، زمانیکه محمد خاتمی پیامی بسیار مشابه را در مجمع جهانی اقتصاد قرائت کرد.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، مقایسه ظاهرشان نشان می دهد که ایران نسبت به یک دهه اخیر تا چه اندازه تغییر کرده اما از سوی دیگر نشان می دهد که گشایش دیپلماتیک فعلی تا چه حد شکننده است و فرصت روحانی برای به نتیجه رساندن مذاکرات هسته ای و درعین حال دور نگه داشتن تندروها تا چه اندازه اندک است.

روحانی روز پنج شنبه گفت که ایران مصمم به پیگیری «تعامل سازنده» با جهان است و هیچ نیتی برای دستیابی به سلاح هسته ای ندارد. در سال 2004 آقای خاتمی گفت: «هرجا که احساس کنیم طرف مقابل به ما احترام می گذارد و ما را تحت فشار قرار نمی دهد، آمده مذاکره هستیم.» وی نیز احتمال تولید بمب را رد کرد.

آن زمان هم مانند حالا ایران پذیرفت که بخشی از برنامه غنی سازی اورانیوم خود را متوقف کند و به عنوانی بخشی از تلاش برای مذاکره در مورد توافق هسته ای، تسلیم بازرسی سازمان ملل شد. آن زمان هم مانند حالا مقامات ایران از داووس، گردهمایی سالانه رهبران جهان و مقامات صنعتی، به عنوان فرصتی برای جذب دوباره سرمایه گذاران خارجی به کشور استفاده کردند.

اما کمتر از یک ماه پس از عملکرد آقای خاتمی در سوییس، ایران انتخابات پارلمانی را برگزار کرد که با رد صلاحیت هزاران کاندید اصلاح طلب خراب شد. برای آقای خاتمی که پیروزی حداکثری اش در انتخابات سال 1997 امیدها برای تغییر را افزایش داده بود، این ضربه نهایی به اعتبار اصلاح طلبی وی بود. طی تابستان آتی آن سال، دیپلماسی هسته ای سقوط کرد و ایران سانتریفیوژهای خود را دوباره به راه انداخت.

روحانی هم با مسیر مشابهی روبرو است. وی برای رسیدن به توافق هسته ای مجبور به سازشی است که مقاومت شدیدی را از سوی جناح های محافظه کار به دنبال خواهد داشت. محبوبیت بین المللی رو به رشد وی و همینطور وزیر خارجه اش، جواد ظریف می تواند ناسازگاری هایی را از سوی مقامات ایرانی ایجاد کند.

عباس میلانی، محقق ایرانی دانشگاه استنفورد در این باره می گوید: «روحانی تاریخچه عملکرد خاتمی را می داند. وی از جایگاه حساس مقامات عالی رتبه ایران نیز آگاه است. روحانی اخبار مربوط هجمه ها روی خود و ظریف را می خواند. بنابراین سعی می کند در مسیر حساس اعتدال گام بردارد تا بتواند درها را بگشاید.»

به عقیده این محقق ایرانی، روحانی فضای مانور بیشتری نسبت به سلف خود دارد. ضربه تحریم های بین المللی بر اقتصاد ایران محرک بسیار بزرگتری برای امضای یک توافق هسته ای است تا ترس ایران در سال 2004 از اینکه آمریکایی که یک سال قبل به عراق حمله کرده بود، پس از آن به سمت تهران خواهد چرخید.

روحانی که هرگز یک اصلاح طلب نبوده با اجماع گسترده انتخاب شد تا تلاش برای مذاکره به منظور توافق و کاهش تحریم ها آغاز شود. خاتمی که همواره در حمایت از دموکراسی و جامعه مدنی سخن می گفت، بیانگر شکاف عمیق میان روحانیون بود.

تشابهات سطحی در داووس کاملا نمایان بود. هر دوی آنها در احوال پرسی با شرکت کنندگان در نشست تصویری معقول و خونگرم از خود ارائه دادند. هر دوی آنها از سخنان تند و خشمگینانه محمود احمدی نژاد که دوره میانی ریاست جمهوری آنها، رئیس جمهور بود دوری کردند. صحبت های تند احمدی نژاد نشان داد که وی هرگز یک مرد داووس نبوده است.

طی سال جاری روحانی تماس تلفنی با باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا داشت؛ کشورش توافق موقتی را با غرب به امضا رسانده که براساس آن بخشی از برنامه هسته ای آن برای نخستین بار طی یک دهه متوقف می شود؛ و به ایران به چشم یک سلطان ساز در سوریه نگاه می شود، جایی که حمایت ایران از بشار اسد یکی از دلایل اصلی باقی ماندن وی در قدرت محسوب می شود.

وی در سخنرانی خود تاکید کرد که «همه ما باید برای بیرون راندن تروریست ها تلاش کنیم.» با این حال وی حسابگری سیاسی محتاطانه تری نسبت به خاتمی از خودنشان داد. وی یک کنفرانس خبری از پیش برنامه ریزی شده را لغو کرد و در مصاحبه با فرید زکریا از سی ان ان تاکید کرد که با نابود کردن حتی یک سانتریفیوژ موافقت نخواهد کرد. این موضع گیری اگر غیرقابل مذاکره باشد، می تواند توافق را از بین ببرد.