جنگ علیه یمن به جنوب عربستان سرایت می‌کند

یادداشت دریافتی- دکتر علی اکبر ضیائی؛ زیدیه در شمال یمن دارای اکثریت می‌باشد و در حال حاضر علی رغم تبلیغات گسترده بنگاه‌های تبلیغاتی عربستان در آن منطقه حدود یک سوم جمعیت یمن را زیدیان تشکیل می‌دهند.

مناطق سکونت زیدیان بیشتر در صعده، صنعاء، عمران، ذمار، جوف و حجه و مناطق سکونت اسماعیلیان بیشتر در منطقه نجران عربستان و جنوب آن کشور می باشد.

منطقه جنوب عربستان را ترکیبی از قبائل عسیر، جیزان و نجران تشکیل می دهد که در اوائل قرن بیستم از یمن منفک و به عربستان ملحق می شوند.

یکی از مناطق ضربه‌پذیر عربستان همین مناطق در طول چند دهه قبل بوده است، زیرا وهابیت به عنوان مذهب رسمی نتوانسته است ترکیب مذهبی آن مناطق را که عموما شافعی، مالکی و زیدی بوده است تغییر دهد.

علاوه بر این مذهب اسماعیلی یا مکارمه با دارا بودن بیش از نیم میلیون نفر توانسته است سیطره دینی خود بر نجران را حفظ نماید.

عملیات نظامی عربستان در یمن علیه حوثی‌ها به بهانه دفاع از دولت منصور هادی که از صنعا،پایتخت یمن، فرار کرده صورت گرفته است.

این نبرد به زودی دامن‌گیر مناطق جنوبی عربستان نیز خواهد شد و حکومت ریاض باید در دو جبهه داخلی یعنی قبائل شیعی و سنی شافعی و مالکی و ضد وهابی در داخل خاک عربستان و جبهه خارجی یعنی استان صعده در یمن درگیر شود.

مناطق مرزی نجران که در سیطره اسماعیلیان عربستان و قبائل زیدی و نیز مناطق دیگر جنوب عربستان یعنی ذمار و عسیر در طول دوران انفصال از یمن از حکومت مرکزی و مبلغان متعصب وهابی صدمات فراوانی را دیده اند و به سادگی کشتار افراد قبیله خود در آن سوی مرز یعنی یمن را برنخواهند تافت.

به صورت طبیعی در صورت دخالت نیروهای نظامی عربستان در یمن این امکان وجود دارد که قبائل نجران تا جیزان در عربستان تا صعده و حرب و میدی در یمن موضع متحدی را علیه عربستان و متحدانش تشکیل دهند. برای شناخت دقیق این بحران در ماه‌های آینده بهتر است نگاهی کوتاه به استان صعده در یمن بیافکنیم.

صعده در شمال غربی یمن در مرز با استان‌های جوف، عمران و حجت از ناحیه جنوب و با دو منطقه جیزان و نجران از ناحیه شمال در عربستان واقع شده و دارای یک میلیون سکنه می باشد.

قبیله‌های حاشد، وائل، بکیل و خولان از مهمترین قبیله‌های زیدی مذهب در این استان می‌باشند که بالغ بر حدود 20 میلیون نفر جمعیت یعنی یک سوم جمعیت یمن را شامل می‌گردد.

لازم به ذکر است که از نظر اقتصادی این استان دارای فقر بسیاری نسبت به دیگر استان‌های یمن می باشد و از نظر جغرافیائی دارای دره‌های عمیق و کوه‌های بسیار مرتفع و صعب العبور تا ارتفاع 2500 متر از سطح دریا می باشد که به سختی یک ارتش مکانیزه می‌تواند به آن رسوخ پیدا کند و به همین علت عربستان و آمریکا و متحدانش از حملات هوائی برای کوبیدن این منطقه استفاده کرده اند.

قبائل حاشد که از رئیس جمهور سابق یمن علی عبدالله صالح حمایت می کنند با قبیله بکیل که از حوثی‌ها حمایت می‌کنند دارای اختلافات تاریخی می باشند.

حرکات وهابی و اخوان المسلمین همواره تهدیداتی را برای قبائل مذکور در منطقه صعده ایجاد کرده اند و با تلاش‌های عربستان به دنبال تغییر بافت دینی از زیدی به سلفی و اخوانی بوده اند، بنابراین جماعات طرفدار داعش و سلفیان تابع عربستان در طول سه دهه گذشته به دنبال ترویج افراط گرائی دینی و تقویت جبهه تکفیری و گسترش دامنه نفوذ خود در یمن بوده اند.

علی رغم مشهور بودن صعده به استان شیعی یمن می‌بینیم که مراکز دینی سلفی و وهابی در سال‌های اخیر در آن قوت گرفته‌اند و ساکنان اصلی این استان هر روز شاهد صدور فتوای تکفیر زیدیه و شیعه امامیه توسط اصحاب تکفیری می‌باشند، امری که خشم مسلمانان را در این منطقه به دنبال داشته و بر ترویج خشونت و افراط گرائی افزوده است.

اما دو منطقه نجران و جیزان که در جنوب عربستان واقع شده‌اند نیز در مناطق کوهستانی با دره های عمیق و قله‌های رفیع از همسایه خود یعنی شمال یمن واقع شده‌اند و این منطقه از جمله مناطق صعب العبوری است که نیروهای امنیتی عربستان تا کنون نتوانسته‌اند کنترل آن را به دست بگیرند و به علت ساختار جغرافیائی به گونه‌ای است که بسیاری از مشکلات امنیتی و ترددهای غیر مجاز در بین قائل ساکن در دو طرف مرز بین عربستان و یمن را به دنبال داشته است.

پیش از جنگ بین عربستان و یمن در سال 1934م همه این مناطق تحت نفوذ امام زیدی یمن قرار داشت، اما در قرارداد طائف که جنگ بین صنعاء و ریاض را به اتمام برد سرزمین‌های مذکور یعنی سرزمین‌های آل ادریس، آل عایض و نجران و سرزمین‌های یام به ملک عبدالعزیز آل سعود واگذار شد.

مرکز این منطقه نجران نام دارد که قبائل حارث بن کعب و یام و فرزندان عبدالله و مکارمه با جمعیت نیم میلیون نفر را در خود جای داده است.

نکته مهم در این منطقه عربستان پیوندهای قبیله‌ای قوی و دینی مردم آن منطقه با ساکنان صعده در یمن می باشد، زیرا افراد قبیله یام و حاشد در منطقه نجران با افراد همان قبائل در یمن پیوندهای تاریخی مهمی خورده است، به گونه ای که حمله عربستان و هم پیمانانش به مردم منطقه صعده در حقیقت تجاوز به افراد قبائل نجران تلقی می‌گردد و همین امر زمینه را برای نا امن کردن مناطق جنوبی عربستان فراهم نموده است.

با توجه به این که اکثریت مطلق منطقه نجران در جنوب عربستان را اسماعیلی مذهبان شیعی یعنی فرقه سلیمانیه یا داعی مطلق تشکیل داده اند و همواره اقدامات خصومت آمیز وهابیان تحت نفوذ ریاض آنان را مورد هدف قرار داده است، احتمال بروز جنگ در این منطقه با نیورهای عربستان افزایش یافته است.

شیعیان اسماعیلی این منطقه در سال 2008م به امیر مشعل بن سعود بن عبدالعزیز در مهاجرت اجباری سنیان به این منطقه برای تغییر بافت دینی از شیعی به سنی اعتراض نموده و در حقیقت جنوب عربستان ثبات امنیتی خود را از دست داده بود و درگیریهایی بین نیروهای امنیتی عربستان و ساکنین معترض نجران گزارش شده بود.

در آن زمان ملک عبدالله بن عبدالعزیز برای آرام کردن منطقه نجران امیر آن منطقه یعنی ایمر مشعل را از کار برکنار کرد.

سازمان دیدبان حقوق بشر Human Rights Watch بیانیه را مبنی بر محکومیت آل سعود در برخورد تبعیض آمیز با مردم نجران صادر نمود.

مجمع علمای وهابیت بیانیه ای در ماه آوریل 2007 را علیه ساکنان اسماعیلی مذهب نجران صادر کردند و آنان را به کفر، فسق، زندقه و الحاد متهم ساختند.

در اوت 2006 قاضی القضات عربستان شیخ صالح لحیدان در برابر جمهور مردم عربستان گفت که اسماعیلیان در ظاهر مسلمان و در باطن کافر می باشند و این نوع تکفیر با سکوت و تایید ضمنی مقامات عربستان همراه بود.

حکومت عربستان که از بروز جنگهای داخلی در منطقه نجران و قوت یافتن القاعده در مرزهای یمن و عربستان خائف بود با واگذار کردن زمین به ساکنان نجران در صدد آرام کردن اوضاع متشنج منطقه بر آمد که با توجه به تحرکات اخیر عربستان در یمن احتمال بروز مجدد این نوع تشنجات به شدت افزایش یافته و ممکن است دامنه آن به تمامی عربستان از شما به جنوب کشانده شود.

اما منطقه جیزان در جنوب عربستان به اکثریت اهل سنت و اقلیت اسماعیلی تعلق دارد که دارای مساحت زیادی نمی باشد، اما دارا بودن جزیره های متعدد و پراکنده و نیز دره‌ها و کوه‌های مرتفع در مرز با یمن یکی از چالش های آینده عربستان در درگیری با مردم یمن خواهد بود.

مردم این منطقه را افراد قبائل مسارحه، اشراف، آل سفیان، بنو جابر، بنو معین، عبادل و بنو شبیل تشکیل می دهند. گرچه اختلافاتی اعتقادی بین شیعیان زیدی، اسماعیلی و امامی در مردم این مناطق وجود داشته است، اما آنان به همراه قبائل سنی مذهب شافعی و مالکی منطقه برای مقابله با اصحاب تکفیر و افراط گرائی دینی و تحرکات القاعده و داعش دارای موضع متحدی می باشند.

تجاوز عربستان و متحدانش به خاک یمن بیش از آن که شیعیان منطقه را هدف گرفته باشد افراد قبائل سنی مذهب شافعی و مالکی در دو طرف مرز یمن و عربستان را هدف گرفته است و این امر به معنای اعلان جنگ به قبائل سنی در منطقه نیز می باشد.

---

*کارشناس مسائل بین المللی و مسائل فرق اسلامی