بازخوانی یک پرونده: سلمان رشدی از بمبئی تا دوزخ

اواخر خردادماه ملکه انگلیس، در اقدامی جنجال برانگیز سلمان رشدی نویسنده هندی الاصل انگلیسی را به پاس خدماتش به عالم ادبیات(!) مفتخر به دریافت لقب «شوالیه» کرد. انتشار این خبر اعتراض شدید مسلمانان جهان را در پی داشت. مردم بسیاری از کشورهای اسلامی ازجمله پاکستان، مالزی، مصر، کویت و... در اعتراض به این عمل دربار انگلیس تظاهرات کردند.

مسئولان کشورمان نیز به صورت های مختلف مخالفت خود را نشان دادند. وزارت خارجه با فراخواندن سفیر انگلیس مراتب اعتراض دولت را به او اعلام کرد. رئیس مجلس هم اعطاي اين لقب به سلمان رشدي را باعث از بين رفتن ارزش اين لقب دانست و آن را لطمه ای به اعتبار دولت انگلیس ارزیابی کرد.

پس از واکنش شدید مسلمانان جهان به این اقدام، در نهایت دولت انگلیس با ابراز تاسف از برانگيختن احساسات مسلمانان، تاکید کرد اعطاي لقب شواليه به سلمان رشدي به دليل كارهاي ادبي وي، درست بوده است.

دامنه اعتراضات تا آنجا گسترش یافت که حتی خود رشدی که در مورد دریافت این لقب گفته بود، از دریافت این افتخار بزرگ احساس هیجان و کوچکی می کند و عمیقا سپاسگذار است که کارش این گونه مورد توجه قرار گرفته، پس از اعتراضات مسمانان سکوت کرد و به گفتن این یک جمله اکتفا کرد که: «من تنها مي‌خواهم در حال حاضر از اين توفان در امان باشم و قرار نيست چيزي را برگردانم.»

با گذشت چند هفته از این رویداد، فرارو گزارش مختصری از این چهره خبرساز و منفور جهان اسلام تهیه کرده است.

رشدی کیست؟
احمد سلمان رشدی در بمبئی هند به دنیا آمد. در خانواده ای مسلمان و فرهنگی. پدرش وکیل بود و مادرش معلم. چهارده سال داشت که به هماره خانواده اش به پاکستان و سپس انگلستان مهاجرت کرد. رشدی تحصیلاتش را در کینگز کالج لندن ادامه داد و بعد از آن در کمبریج به تحصیل تاریخ پرداخت.

در این دوران شغل نویسندگی را در موسسه ای انتشاراتی پیشه کرد. رشدی نخستین رمانش را با عنوان گریموس در سال 1975 نوشت كه هرگز با استقبال عمومی مواجه نشد. شش سال زمان لازم بود تا رشدی دومین اثرش را منتشر کند و راه به قله های شهرت بپیماید. رمان "بچه های نیمه شب" رشدی را برنده ی جایزه بوکر که یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی دنیاست، کرد. اين رمان به فارسی نیز ترجمه و در سال ۱۳۶۴ شمسی به عنوان بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شد.
رشدی تاکنون کتب و مقالات زیادی نوشته که از جمله آن ها می توان به: بچه‌های نیمه‌شب، شرم، لبخند یوزپلنگ: سفری به نیکاراگوا، هارون و دریای قصه‌ها، زمین زیر پایش و شالیمار دلقک اشاره کرد.

سبک نوشتاری رشدی را رئالیسم جادویی دانسته اند. در این سبک ساختار های واقعیت به هم می ریزد و دنیايی شگفت به وجود می آید. دنیایی با قوانین علی و معلولی خاص. رشدی بیشتر آثارش را با زبان رمز و اشاره نوشته است.

از وسوسه های زمینی تا آیات شیطانی
اما آنچه باعث شهرت رشدی در عرصه نویسندگی شد، انتشار رمان چهارمش یعنی «آیات شیطانی» بود. رشدی این کتاب را به سفارش یک یهودی به رشته تحریر درآورد و بابت آن 850 هزار پوند حق الزحمه گرفت.

رشدی در این کتاب به زبان رمز پیامبر اسلام و صحابه آن حضرت را مورد توهین و تحقیر قرار داده است. انتشار این کتاب با واکنش تند مسلمانان جهان مواجه شد، تاجایی که امام خمینی در 29 بهمن سال 1367 حکم ارتداد رشدی را صادر کردند.

امام در این فتوا ضمن واجب القتل دانستن رشدی، ناشرین مطلع از محتوای کتاب را محکوم به اعدام کرده اند. و از مسلمین جهان خواسته اند که در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید.

از آیات شیطانی تا زندگی جهنمی
صدور این فتوا آرامش زندگی رشدی را بر هم زد. در این ایام همسرش از او جدا شد. و رشدی زندگی مخفی خود را در سایه حمایت پلیس انگلیس آغاز کرد. حمایتی که تاكنون بار مالی زیادی ـ سالانه یک تا ده ميليون پوند ـ بر دولت انگلیس تحمیل کرده، تاجایی که زماني وليعهد انگلستان اعلام كرد: «سلمان رشدي سرباري پر خرج براي ماليات دهندگان انگليسي است.»

این فتوا باعث شد دو شركت هواپيمايي «بريتيش ايرويز» و «ايركانادا» حضور رشدي را در هواپيماهاي خود تا سالها 1998 ممنوع اعلام كنند.

با گذشت سال ها از صدور فتوای حضرت امام، برخی از نهادهای مرتبط با نظام جمهوری اسلامی، جایزه‌هایی برای قتل او تعیین کردند. تاجایی که دراین اواخر و پس از دریافت لقب شوالیه، ستاد پاسداشت شهداي نهضت جهاني اسلام با افزایش مبلغ جایزه اعدام رشدي، 150هزار دلار براي هر كس كه بتواند حكم امام خميني مبني بر اعدام اين مرتد را اجرا كند، تعيين كرد.

رشدی ادامه می دهد
با این حال سلمان رشدی که پس از آن فتوا عملا مثل زندانی و تحت محافظت پلیس به زندگی مخفی خود ادامه داد و چندین رمان و رساله نوشت.
او از هر فرصتی برای ارائه نظرات ضداسلامی اش استفاده کرد. نمونه اخیر ضدیت او با اسلام برمی گردد به مسائل پیش آمده پس از اهانت روزنامه دانمارکی در چاپ کاریکاتورهای پیامبر اسلام است که رشدی نسبت به "استبداد گرایی" اسلامی هشدار داد.

به نظر می رسد اعطای لقب شوالیه بیش از آنکه رشدی را خوشحال کند، باعث نگرانی او شود. پس از انتشار این خبر بار دیگر رشدی برای حفظ جانش باید به زندگی زیرزمینی خود بازگردد و به کابوس های شبانه اش بپردازد.