استقبال محتاطانه بشار اسد از ترامپ

درست در روزهايي كه اروپايي‌ها به عنوان نمونه در سرگيجه جدي نسب به تبعات پيروزي ترامپ به سر مي‌برند و جلسه پشت جلسه ميان مقام‌هاي وزارت امور خارجه و دفاع كشورهاي اروپايي است كه در بروكسل برگزار مي‌شود، گويا خاطر رييس‌جمهور سوريه بيش از پيش نسبت به سرانجام سياسي‌اش گرم شده است. خبرنگار يك شبكه تلويزيوني پرتغالي به سراغ رييس‌جمهور سوريه رفت و از وي سوال كرد كه از همتاي امريكايي تازه منتخب خود چه انتظاري دارد؟ پاسخ اسد مجموعه‌اي  از بي‌تفاوتي و البته اميدواري بود.

بشار كه اخيرا با رسانه‌هاي متنوع بسياري گفت‌وگو كرده است در پاسخ به اين سوال گفت: ما انتظار زيادي نداريم چراكه دولت امريكا تنها وابسته به رييس‌جمهوري نيست بلكه در ارتباط با گروه‌هاي مختلف است. گروه‌هاي فشار مختلفي كه بر رييس‌جمهوري تاثير مي‌گذارند لذا بايد منتظر باشيم تا ترامب ماموريت جديدش را به عهده بگيرد اما ما مدام مي‌گوييم اميدواريم كه ايالات متحده بي‌طرف باشد و قانون بين‌المللي را محترم بشمرد و در امور كشورهاي ديگر جهان دخالت نكند البته هم از حمايت تروريست‌ها در سوريه دست بردارد. نمي‌توانيم بگوييم كه ترامپ چه كار خواهد كرد اما مي‌گويم كه اگر او با تروريست‌ها بجنگد مي‌تواند از «هم‌پيمانان طبيعي» ما در اين زمينه باشد مانند روس‌ها، ايران و بسياري از كشورهاي ديگر كه خواهان شكست تروريست‌ها هستند.

استقبال محتاطانه از ترامپ؟
نيوزويك در واكنش به اين اظهارنظر بشار نوشت كه او نيز به يكي از رهبران جنجالي و جالب بدل شده كه هرچندمحتاطانه اما به هرحال از رياست‌جمهوري ترامپ استقبال كرده است. در حال حاضر امريكا در سوريه هم با دولت بشار اسد مخالف است و هم با داعش مي‌جنگد اما ترامپ در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي گفته بود كه مخالفت همزمان با دو گروه كار عاقلانه‌اي نيست و به ديوانگي مي‌ماند و اينكه مبارزه با سربازان سوري كه مخالف داعش هستند مي‌تواند به مبارزه با روسيه به عنوان متحد اصلي دولت بشار اسد منتهي بشود. 

هرچند كه به نظر مي‌رسد ترامپ پس از پيروزي در برخي حوزه‌ها مواضع خود را تغيير داده است اما وي در گفت‌وگوي اخير با وال استريت ژورنال اين موضع خود در قبال سوريه را تكرار و تاكيد كرده كه به دنبال پايان دادن به حمايت امريكا از شبه نظاميان ميانه رويي است كه با اسد مي‌جنگند اما هيچ كس از ماهيت و هويت و نيات آنها خبر ندارد. 

ترامپ در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود هم تاكيد كرده بود كه اطلاعات وي در خصوص داعش بيش از ارتش است و او برنامه مخفي براي شكست دادن اين گروه تروريستي دارد. رييس‌جمهور منتخب امريكا همچنين وعده داده بود كه به ژنرال‌هاي دولت خود ٣٠ روز فرصت خواهد داد تا طرحي قابل قبول براي مبارزه با داعش روي ميز بگذارند. 

نيوزويك در ادامه اين گزارش خود مي‌نويسد: به نظر مي‌رسد كه ترامپ در سوريه سياست خرسند كردن روسيه را در پيش بگيرد؛ سياستي كه در نتيجه آن از بشار اسد هم در مقابل مخالفان ميانه رو و هم تروريست‌هاي داعش محافظت و حمايت مي‌كند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه يكي از نخستين افرادي بود كه در تماسي تلفني با ترامپ به وي پيروزي‌اش را تبريك گفت و از سوي ديگر خواهان گسترش رابطه امريكا و روسيه در زمان رياست‌جمهوري وي شد. اظهارات ترامپ در خصوص روسيه ظاهرا سياستي نيست كه اكثر جمهوريخواهان با آن همراه باشند و بشار اسد نيز در گفت‌وگوي خود به اين نكته اشاره كرده كه نمي‌داند كنگره جمهوريخواه تا چه اندازه با سياست‌هاي ترامپ كه او نيز خود را از تبار آنها مي‌داند، همراهي كند. 

به عنوان نمونه سناتور جان مك‌كين كه در سال ٢٠٠٨ در رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري امريكا شركت كرده بود، مي‌گويد كه نگاه آرام و متمايل ترامپ به روسيه مي‌تواند به كشته شدن بيشتر سوري‌ها منتهي شود. سخنان بشار اسد در خصوص رياست‌جمهوري جديد امريكا همزمان با از سرگيري حملات روسيه به شرق حلب پس از وقفه زماني يا آتش‌بس سه هفته‌اي همراه بود. دولت سوريه سه هفته به شبه‌نظاميان فعال در اين منطقه و همچنين شهروندان غيرنظامي فرصت داده بود كه شهر را ترك كنند و با پايان اين مهلت زماني، حملات از سر گرفته شده است. روز گذشته، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا با انتقاد از اين حملات، روسيه را به حمايت از بشار در آنچه كه وي كشتن بي‌گناهان خواند، متهم كرد.

هم ايران مهم است هم روسيه
خبرنگار اين رسانه پرتغالي در بخش‌هايي از اين مصاحبه از رييس‌جمهور سوريه در خصوص متحدان غيرسوري دولتش سوال كرد: آيا بدون حزب‌الله، ايران و روسيه امكان پيشروي و ماندن در قدرت را داشتيد؟ اسد در پاسخ گفت: آنها در حال حاضر اينجا هستند زيرا مي‌توانند يك كمك اساسي و مهم بدهند چون كه جنگي كه در آن درگير هستيم تنها به چند تروريسم داخلي سوريه محدود نيست، بلكه با يك جنگ بين‌المللي عليه سوريه روبه‌روايم از اين رو سوريه بدون كمك دوستانش به تنهايي نمي‌توانست با اين نوع جنگ مقابله كند به اين دليل حضور و حمايت اينها خيلي اساسي بود. 

اسد در پاسخ به اين سوال كه آيا پوتين مهم‌ترين متحد اوست، گفت: روسيه، ايران و حزب‌الله خيلي مهم هستند. همه آنها مهم هستند. همه نيز دستاوردهاي مهمي ضد تروريست‌ها در سوريه كسب كردند. از اين رو سخت است كه بگوييم كدام يكي از ديگري مهم‌تر است. پشتيباني هوايي از همه پشتباني‌ها مهم‌تر است و خيلي جوهري است. در عين حال ارتش‌مان بيشتر از ٦٠ سال از حمايت روسيه در زمينه‌هاي نظامي برخوردار بوده است.

ترامپ به انتقال سياسی در سوريه كمك كند
استفان دي ميستورا، فرستاده سازمان ملل به سوريه نيز به دنبال تاثيرگذاري بر رييس‌جمهور منتخب امريكا در خصوص سوريه است. وي در گفت‌وگو با برنامه هارد تاك از شبكه بي‌بي‌سي از تصميم ترامپ براي همكاري با سوريه در مسير شكست دادن داعش استقبال كرد اما گفت: من از وي مي‌خواهم به پيشبرد اصلاحات سياسي با هدف ممانعت از عضوگيري بيشتر گروه‌هاي تندرو در سوريه كمك كند. جنگ با داعش امري حياتي و ضروري است اما پيروزي بلندمدت نيازمند شيوه‌اي كاملا جديد به ويژه درخصوص راهكار سياسي است. به عبارت ديگر نوعي از انتقال سياسي در سوريه بايد صورت گيرد در غير اين صورت بسياري از افرادي كه ناراضي هستند به داعش مي‌پيوندند در حالي كه تا پيش از آن در صف مبارزه با داعش بوده‌اند.

نقل قول دی ميستورا از پوتين درباره اسد
دي‌ميستورا در ادامه گفت: بايد بر مذاكره جديد ميان امريكا و روسيه تمركز كرد و اين مساله احتمالا به ايجاد دولتي مشابه عراق منجر شود كه با حفظ تماميت و وحدت سوريه به كردها خودمختاري داده و تضمين شود اهل سنت به حاشيه رانده نمي‌شوند. اولويت‌هاي امريكا عملا تغيير كرده و اسد و تيمش شايد در حال حاضر احساس راحتي مي‌كنند اما بايد بدانند كه روسيه از سوريه‌اي كه جنگ زده و تقسيم شده باشد سودي نمي‌برد. پوتين دوبار به من گفت كه به اسد تاكيد كرده‌ام «ما تو را حمايت مي‌كنيم اما زماني خواهد آمد كه از تو انتظار خواهيم داشت عملا روند انتقال سياسي را اجرا كني.» نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در امور سوريه افزود: بايد به روسيه به عنوان بازيگري مهم در مبارزه با تروريسم در سوريه نگريست. بايد در صورت امكان توافقي با روسيه امضا شود. جنگ با داعش بايد با تلاش جمعي كشورها به ويژه امريكا و روسيه صورت گيرد.

افزايش تحريم‌ها عليه دولت سوريه
٥ سال از آغاز بحران در سوريه مي‌گذرد و همچنان سياست‌هاي تحريمي جامعه جهاني با وجود ناكارآمدي آنها ادامه دارد. روز دوشنبه اتحاديه اروپا كليه تحريم‌ها پيرامون دولت سوريه را بسط و گسترش داد و روز سه‌شنبه به وقت امريكا نيز صحن مجمع عمومي سازمان ملل و همچنين كنگره ايالات متحده شاهد تشديد تحريم‌هاي ضدسوري بود.

در مجمع عمومي سازمان ملل، حاضران به قطعنامه‌اي كه توسط گروهي از كشورهاي غربي و عربي عليه وضعيت حقوق بشر در سوريه تدوين شده بود، رأي مثبت دادند. در اين قطعنامه كه نماينده سوريه آن را «سياسي» و «جهت‌دار» خواند، دولت سوريه به نقض حقوق بشر متهم شده است. اين قطعنامه كه با ١١٦ رأي مثبت، ١٥ راي منفي و ٤٩ راي ممتنع تصويب شد، از دولت سوريه با عبارت منفي «رژيم سوريه» ياد كرده، كه اين مساله با انتقاد دمشق مواجه شد.

«بشار الجعفري» نماينده سوريه در سازمان ملل گفت استفاده از اين عبارت به تنهايي نشان مي‌دهد كه تدوين اين سند با اهداف سياسي صورت گرفته است. در يكي از بندهاي اين قطعنامه به ايران هم اشاره و حضور نيروهاي ايراني در سوريه را محكوم كرده است. نماينده ايران در اين نشست ضمن اعلام مخالفت جدي با اين قطعنامه، گفت كه تصويب چنين سندهايي اراده ايران و دولت سوريه براي مقابله با افراط‌گرايي در سوريه را متزلزل نمي‌كند. 

مجلس نمايندگان امريكا نيز لايحه‌اي عليه بشار اسد تصويب كرد كه براساس آن رييس‌جمهور امريكا ملزم است هركس كه به لحاظ مالي از سوريه حمايت مي‌كند را تحريم كند كه اين حلقه شامل ايران و روسيه نيز مي‌شود.

ترامپ هديه‌ای به بشار بود‌؟
نيويورك‌تايمز در اين خصوص مي‌نويسد: اظهارات بشار اسد نمي‌تواند چندان شوكه‌كننده باشد. پنج سال از آغاز بحران در سوريه مي‌گذرد و اين در حالي است كه رييس‌جمهور سوريه در تمام اين سال‌ها دولت دموكرات باراك اوباما را در كنار داعش مقصر اين بحران به راه افتاده در كشورش و البته تطويل آن دانسته است. در پنج سال و نيم گذشته نيم ميليون نفر جان خود را از دست داده‌اند و البته كه بحران مهاجرت هم به سمت كشورهاي غربي، عملا اروپايي‌ها را به ستوه آورده است.

در حال حاضر آنچه كه از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است لزوم تغيير سياست امريكا در قبال سوريه در دوران دونالد ترامپ است. ترامپ در مقطع كنوني تلاش مي‌كند كه تيم امنيت ملي جديد خود را معرفي كند و بايد در اين انتصاب‌ها بحران سوريه را هم مدنظر داشته باشد. برخي از مقام‌هاي جمهوريخواه كه احتمال دارد در دولت ترامپ نيز حضور داشته باشند پيش از انتخابات ٨ نوامبر هشدار داده بودند كه اين انتخابات مي‌تواند منافع امريكا را در ريسك قرار دهد.

اين در حالي است كه ترامپ نيز مانند بشار اسد از منتقدان سياست‌هاي اوباما در برابر سوريه بوده است هرچند كه سرنخ‌هاي جدي در خصوص چگونگي مواجهه با اين بحران در سوريه هم تاكنون نداده است. بشار اسد به درستي در اين مصاحبه به محدوديت‌هاي اجرايي كه رييس‌جمهور در سيستم اجرايي امريكا دارد اشاره كرده و البته كه اين محدوديت‌ها در دوره رياست‌جمهوري ترامپ هم كه احتمالا ساكن معمولي براي كاخ سفيد نيست به چشم مي‌خورد.

يكي از تحليلگران مسائل بين‌المللي در اين خصوص به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: اسد از مدت‌ها پيش محاسبه كرده بود كه در گذر زمان كشورهاي غربي يا بايد با وي در اين باور همراه شوند كه تمام شبه‌نظاميان حاضر در سوريه افراطي‌هاي راديكال هستند يا بايد مبارزه با گروه‌هاي تروريستي را به حمايت از ميانه‌روهاي مخالفي كه مي‌گويند فقط بشار را نمي‌خواهند ترجيح دهند.  هر دوي اين گزينه‌ها نيز به نفع رييس‌جمهور فعلي سوريه خواهد بود و البته كه پدر بشار نيز در دوره‌اي از حاكميتش با همين استراتژي توانست مخالفان خود را ساكت كند.

اين رسانه امريكايي در ادامه مي‌نويسد: اسد هيچگاه فكر نمي‌كرد كه هديه‌اي سر بسته مانند پيروزي ترامپ در انتخابات را دريافت كند. ترامپ در سوريه از مخالفان ميانه رو حمايت نخواهد كرد، با داعش مي‌جنگد و البته كه در كنار روسيه قرار مي‌گيرد. ترامپ امريكايي است كه چندان هم به مسائل حقوق بشر توجه ندارد و قوانين تنش‌هاي نظامي و نزاع‌هاي اينچنيني را هم نمي‌داند.

زماني كه امريكا در سوريه در كنار روسيه قرار بگيرد در حقيقت هر روز براي بشار اسد كريسمس خواهد بود. پس از پيروزي ترامپ، گروه‌هاي نظامي درگير در سوريه كه همواره در پنج سال و نيم گذشته دولت باراك اوباما را به انفعال در برابر خود متهم مي‌كردند اعلام كردند كه انتظار قطع تمام كمك‌هاي امريكا از خود را دارند اما همزمان اميدوار هستند كه متحداني مانند تركيه و سعودي به حمايت از آنها ادامه دهند. اين مخالفان تصور مي‌كنند كه آنكارا و رياض حتي در مقابل ترامپ هم خواهند ايستاد. برآوردي كه تاكنون ادله‌اي براي اثبات آن در دست نيست.

برخي تحليلگران مي‌گويند كه امريكا احتمالا به شكل تاكتيكي دست از حمايت از شبه‌نظاميان سوري برمي‌دارد اما حجم تغيير سياست‌هاي امريكا در سوريه به جنس رابطه ترامپ با روسيه وابسته است.