درباره نامزد ترامپ برای وزارت خارجه چه می‌دانیم؟

رکس تیلرسون رییس ۶۴ ساله شرکت اکسون موبیل به عنوان وزیر خارجه آمریکا انتخاب شده است و در صورت تایید به جرگه دیگر مدیران بانکی و نفتی دولت آینده دونالد ترامپ رییس جمهور منتخب آمریکا خواهد پیوست.

درباره او چه می‌دانیم؟

یک - سابقه دیپلماتیک: ندارد
تیلرسون در حدود چهل سال فعالیت حرفه‌ایش فقط در یک شرکت کار کرده است، اکسون موبیل. نه سابقه دولتی دارد نه سابقه دیپلماتیک، اما با بسیاری از سران کشورها دیدار کرده و قراردادهای بسیاری را در بسیاری از کشورهای دنیا منعقد کرده است. خود اکسون موبیل هم دست‌ کمی از یک کشور ندارد؛ یک شرکت ۳۷۰ میلیارد دلاری که صنایع نفت و گاز، ساختمان، تکنولوژی، بازاریابی، فروش، منابع انسانی و بسیاری دیگر از بخش های صنعت و تجارت در حداقل پنجاه کشور دنیا حضور دارد.

تیلرسون به عنوان یک مذاکره کننده ماهر و موفق شناخته می‌شود. پله‌های ترقی را در اکسون موبیل یکی یکی طی کرد تا در سال ۲۰۰۶ بر بالاترین سمت آن تکیه زد. اکسون موبیل یکی از موفق‌ترین شرکتهای آمریکایی در دهه‌های اخیر بوده و باید این موفقیت را به حساب آقای تیلرسون هم نوشت. او مطمئنا می‌داند چگونه مذاکره کند و قراردادهای پر سود ببندد. به قول دونالد ترامپ او "بازیگری در سطح جهانی است."

دو - باز هم پوتین
گزارش های بسیاری از روابط نزدیک تیلرسون و ولادیمیر پوتین وجود دارد. در سال ۲۰۱۱ اکسون موبیل با شرکت نفتی روس‌نفت روسیه - که ۷۵ درصد سهام آن متعلق به دولت روسیه است - قرارداد بست. بر اساس این قرارداد اکسون موبیل فرصت اکتشاف نفت در سرزمین‌های قطبی و سیبری را به دست آورد و در عوض به روس‌نفت امکان فعالیت در حوزه‌های نفتی تگزاس و خلیج مکزیک را داد. اکسون درست چند ماه پس از اینکه بی پی (بریتیش پترولیوم سابق) برای قرارداد مشابهی تلاش کرد و ناموفق ماند، این قرارداد را امضا کرد.

در مراسم امضای این قرارداد در سوچی، ولادیمیر پوتین حضور داشت. او از امضای این قرارداد که "افق‌های تازه‌ای" را برای همکاری باز می کند بسیار اظهار رضایت کرد، اکسون موبیل را "یکی از پیشروان جهانی" این صنعت خواند و گفت ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در این پروژه می‌تواند تا پانصد میلیارد دلار افزایش یابد. او همچنین تاکید کرد که دولت روسیه کاملا از اکسون موبیل حمایت خواهد کرد.

سه - کسب و کار در ایران
کسی زیاد نمی‌داند تیلرسون درباره ایران چه فکر می کند، مصاحبه نه ماه پیش او با سی‌ان‌بی‌سی یکی از معدود اظهار نظرهای علنی او درباره ایران است:

"شرکتهای آمریکایی مثل ما هنوز قادر نیستند در ایران کسب و کار کنند، بسیاری از رقبای اروپایی ما فعالانه در ایران کار می کنند. من نمی دانم که آیا این الزاما به ضرر ما هست یا نه. تاریخ ایران، از نظر سرمایه گذاری خارجی در گذشته، شرایط آنها همیشه چالش برانگیز بوده است، بسیار دشوار. به همین دلیل ما هیچوقت سرمایه گذاری بزرگی در ایران نداشتیم. و من نمی دانم آیا امروز ایرانی ها تفاوتی کرده‌اند یا نه. ما باید منتظر بماینم و هیچ قراردادی هم بسته نشده است. اما من مدتها پیش این را یاد گرفته ام که بعضی اوقات اولین بودن الزاما بهترین حالت نیست. باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا راهی برای شرکت‌های آمریکایی باز می شود یا نه. ما مطمئنا آن را بررسی خواهیم کرد چون ایران کشوری با منابع عظیم است."

شاید به همین دلیل هم شرکت اکسون در سال ۱۳۹۳ از طریق یک شرکت حقوقی در ایران برند تجاری خود (انرژی اینجا زندگی می کند) را به ثبت رسانده است.

این شرکت پیش از انقلاب و از سال ۱۳۴۱ با نام تجاری ESSO فعالیت خود را آغاز کرد که اکنون به شرکت نفت بهران تبدیل شده و بنیاد مستضعفان، بانک سینا و شرکت سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت سهامداران عمده آن هستند.

به هر حال تیلرسون با تحریم مخالف است، اهل معامله است و می‌خواهد هر حوزه نفتی و البته گازی بلااستفاده را به بهره برداری برساند. شاید بر خلاف تصور، انتخاب او برای ایران، یا حداقل برای صنعت نفت ایران، خبر بدی نباشد.

چهار - قرارداد نفتی با کردستان عراق
اکسون موبیل همچنین با دولت کردستان عراق قرارداد نفتی دارد و در آنجا فعالیت می کند. قراردادی که امضای آن با اعتراض دولت مرکزی عراق روبرو شد که خود قراردادی عظیمی با اکسون برای پروژه‌های نفتی در جنوب این کشور دارد. این قرارداد باعث جنجال زیادی شد و حتی برخی معتقدند این که قرارداد غیر قانونی است اما به نظر نمی‌رسد تیلرسون با این عقیده موافق باشد. برخی گزارش‌ها حاکی است دولت کردستان عراق در صدد است با ایران به توافق برسد که نفتش را برای فروش به ایران منتقل کند تا از دشواری‌های موجود در عراق برای عملیات نفتی پرهیز کند. نظر آقای تیلرسون در این باره بر ما روشن نیست اما او همواره از گسترش فعالیت‌های نفتی دفاع کرده است.

پنج - 'دور ریختن پول' برای انرژی‌های تجدیدپذیر
تیلرسون با اینکه می پذیرد گرم شدن هوای کره زمین بر اثر "فعالیت های صنعتی" واقعیت دارد اما آن را "مشکل مهندسی" می داند که "راه حل مهندسی" دارد. او حتی موافق مالیات بر کربن است اما معتقد است دانشمندان هنوز باید برای یافتن راه حل مناسبی برای این مشکل تلاش کنند. او البته از این شکایت کرده که برخی با ایجاد "ترس" قصد دارند موضوع گرم شدن هوای زمین را پیش ببرند و گفته "ما باید این کار متوقف کنیم."

از این رو با وجود این همه هشدار در زمینه آب شدن یخ های قطبی، تیلرسون به دنبال عملیات نفتی در قطب و سیبری است. او به سهامداران شرکت اکسون موبیل گفته که این شرکت تصمیم گرفته در زمینه انرژی های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری نکند و "عمدا پول دور نریزد." او طرفدار جدی ادامه اکتشاف هر میان نفتی کشف نشده و استخراج نفت و مصرف سوخت‌های فسیلی در دنیا است.