تکثر عقاید و چالش امنیت اجتماعی

یادداشت دریافتی- علیرضا خرم روز؛ عقاید، سلایق و ارزش‌ها زیربنای هویت افراد یک جامعه را تشکیل می‌دهند. به همین منوال نیز هویت ملی ساخته می‌شود. تکثر عقاید همواره به عنوان اصلی بدیهی در تمامی ابعاد زیست بشری رشد و گسترش داشته است. این تکثر عقاید اگر بتواند در مسیر صحیح خود شناخته شود، قادر است سرعت رشد فکری جامعه را به طرز قابل توجهی افزایش دهد.

بر‌ترین پیامد تکثر عقائد در امر گفتگوی میان ملت‌ها و رشد فرهنگ استدلال و منطق در ادبیات اجتماعی است. همواره نگاه هیجانی و ایدئولوژیک همراه با تعصب بی‌اندازه، آسیبی بوده است که تکثر عقاید را به جنگ اعتقادات بدل نموده است.

این آسیب نه تنها مانع رشد فرهنگ اجتماعی شده، بلکه زمینه حذف قدرت تفکر را در عرصه ملی افزایش داده است و نتیجه کاربردی آن سعی طرفین درگیر در امر منازعه ذهنی در حذف یکدیگر است. امنیت اجتماعی از مقولاتی است که به طرز مستقیمی با این مسئله ارتباط دارد.

ابتدا باید به بررسی دو سطح تحلیل در حوزه امنیت اجتماعی بپردازیم و سپس تکثر عقاید را در بستر آن جستجو نماییم.

در سطح تحلیل اول، امنیت اجتماعی حاصل همگونی عقاید تلقی می‌گردد و نتیجه آن همسان سازی ذهنی و فکری آحاد جامعه است. در این تعریف هرگونه بیان متفاوت عامل برهم زنندهٔ اجتماعی است و امکان بحث و بررسی مبانی فکری اطراف منازعه وجود ندارد. در این نوع تفکر تمامی اطراف درگیر، نه به دید گفتگو بلکه با نگاه حذف رقیب به آن می‌نگرند.

حاصل این سطح تحلیل در موضوع امنیت اجتماعی؛ عدم توازن ذهنی جامعه و به تبع آن نا‌امنی محتمل است. عدم امکان بروز عقاید چالشی خواهد شد که گریبان گیر تمامی سطوح ملی خواهد بود، این در حالی است که با اندکی تسامح و نگاه واقع بینانه و با تنها ابراز اعتقاد به یک سلیقه امکان تخلیه روانی جامعه و به تبع آن ایجاد نظم فکری و در ‌‌نهایت امنیت اجتماعی فراهم می‌شود.

سطح تحلیل دوم، امنیت اجتماعی را حاصل بستر سازی جهت ابراز عقاید مختلف می‌داند و آن را ضامن آرامش روانی جامعه معرفی می‌کند. در این سطح تحلیل بروز عقاید، خود را در قالب‌های مشروع و قانونی به دور از هیجانات موضعی نشان می‌دهد و بررسی و بحث دربارهٔ آن‌ها با آزادی کامل در چارچوب حفظ امنیت ملی صورت می‌پذیرد.
تکثر عقاید‌‌ همان گونه که به نظر می‌رسد در وهله اول در سطح تحلیل دوم قابل بحث و بررسی است و رشد آن با نگاه دوم نه تنها مانع آشوب است، بلکه ضامن امنیت اجتماعی است. از سوی دیگر ابراز این عقاید سازمان‌های تصمیم گیر و سیاست ساز در حوزه امنیتی را قادر می‌سازد تا با بررسی عقاید سیال در ساحت ملی به دید واقع بینانه تری برسند.

این امر می‌تواند ویژگی عمق و پایداری را برای کشور به ارمغان بیاورد و ضمانت و صیانت از محیط جامعه را به همراه داشته باشد. چارچوبی که در این زمینه نباید از آن غافل بود از قبیل؛ در چارچوب قانون بودن، احترام به عقاید مخالف و حراست از اتحاد جامعه در راستای عدم سوء استفاده از محیط منطقی گفتگو مورد نظر است و باید جهت رشد بستر گفتگوی منطقی به آن پایبند بود.