پشت پرده تشکيل ائتلاف جديد عراق

نوری مالکی یک هفته پیش طارق نجم مدیر دفترش را نزد آیت الله سیستانی فرستاده و از ایشان خواسته برای اقناع احزاب دیگر ائتلاف برای پذیرفتن شروطش دخالت کند که آقای سیستانی این خواسته را رد کرده است.

ائتلاف جدید عراق با نام «ائتلاف وطنی العراقی» یا «ائتلاف میهنی عراق» شکل گرفت. همان طور که پیش‌بینی می‌شد این ائتلاف با ائتلاف یکپارچه عراق تفاوت‌های عمیق دارد. در این ائتلاف جایی برای حزب الدعوه نیست و به جای آن احزاب و جریان‌های عراقی که در انتخابات گذشته این کشور شکست خورده یا به نوعی طعم شکست را چشیده‌اند، عضویت دارند.

بنا به گزارش‌ها تا کنون مجلس اعلای اسلامی عراق به ریاست سید عبدالعزیز حکیم، جریان صدری به رهبری مقتدی صدر، سازمان بدر، جریان التضامن المستقله، جریان اصلاح ملی به ریاست ابراهیم جعفری، کنگره ملی عراق به ریاست احمد چلبی، مجلس نجات بخش انبار به ریاست شیخ حمید الهایس، جماعت علمای عراق – شاخه جنوب به ریاست شیخ خالد عبدالوهاب المعلا، حزب فضیلت، تجمع عراق المستقبل، تجمع وابسته به عبدالکریم العنزی یکی از اعضای بارز حزب الدعوه و شماری دیگر از جریان‌های سیاسی کوچک و چهره‌های سیاسی عضو این ائتلاف شده‌اند.

حضور العنزی در این ائتلاف باعث واکنش حزب الدعوه شده و رهبران این حزب اعلام کرده‌اند وی از طرف خودش در این ائتلاف شرکت کرده و حزب الدعوه ارتباطی با آن ندارد.

نکته مهم در تشکیل این ائتلاف نپیوستن حزب الدعوه به ریاست نوری مالکی نخست‌وزیر عراق است که تا آخرین لحظات رایزنی‌ها با رهبر این حزب به نتیجه نرسیده است. مالکی قصد دارد در رقابت با این ائتلاف، ائتلاف دولت قانون را تشکیل دهد. گفته می‌شود مالکی شروطی را برای پیوستن به ائتلاف جدید گذاشته که عبارتند از دادن 51 درصد از کرسی‌های پارلمان به جریان وابسته به وی و انتخاب مجدد او به عنوان نخست‌وزیر از سوی این ائتلاف که هر دوی این شروط از سوی احزاب و جریان‌های ائتلاف میهنی عراق رد شده است.

همچنین صلاح العبیدی یکی از رهبران جریان صدری گفته است که نوری مالکی یک هفته پیش طارق نجم مدیر دفترش را نزد آیت الله سیستانی فرستاده و از ایشان خواسته برای اقناع احزاب دیگر ائتلاف برای پذیرفتن شروطش دخالت کند که آقای سیستانی این خواسته را رد کرده است.

در همین حال گفته می‌شود با اعلام تشکیل ائتلاف میهنی عراق اختلاف در درون حزب الدعوه بر سر پیوستن یا نپیوستن به این جریان بالا گرفته است. برخی از رهبران این حزب عدم پذیرش عضویت در این ائتلاف را از سوی مالکی اشتباه دانسته و از مالکی برای اصرار بر موضعش دلیل خواسته‌اند. برخی از چهره‌های دیگر نیز به مالکی بر سر ائتلاف با چهره‌های مظنون به همکاری با حزب بعث هشدار داده‌اند.

همچنین گفته می‌شود احتمالا ریاست این ائتلاف را ابراهیم جعفری نخست‌وزیر سابق عراق بر عهده خواهد داشت و نامزد این ائتلاف در صورت پیروزی در انتخابات آتی برای پست نخست‌وزیری نیز عادل عبدالمهدی معاون فعلی رئیس جمهوری عراق و از رهبران مجلس اعلای اسلامی خواهد بود.

بدین ترتیب مشخص شد که جبهه شیعیان در عراق دچار انشقاق شده است. البته نه به آن معنایی که تصور کنیم شیعیان به اختلاف با یکدیگر افتاده‌اند و فرقه‌های دینی دیگر احتمالا به سوء استفاده از این موقعیت بر خواهند خواست. چرا که به نظر می‌رسد عراقی‌ها برای جلوگیری از درگیری‌های طائفه‌‌ای و اختلافات قومی و ده‌ها دلیل دیگر از بحث‌ها و امتیازخواهی‌های قومی و مذهبی عبور کرده‌اند و به تشکیل جریان‌هایی سیاسی با دیدگاه‌های مختلف پرداخته‌اند. مثلا در همین ائتلاف جدید ما شاهد حضور سنی‌ها، سکولارها، شیعیان، اهالی انبار و غیره هستیم. معمولا هم به این ترتیب بوده که کردها پس از انجام ائتلاف‌های درون گروهی خود به ائتلاف با جریان‌های برجسته سیاسی پیوسته‌اند. طبیعتا چون امروزه شیعیان به واسطه برخورداری از اکثریت جمعیت عراقب ترک‌تاز عرصه سیاسی عراق هستند، عموما رهبری جریان‌های سیاسی را آنها بر عهده می‌گیرند. از این لحاظ می‌توان گفت، تشکیل ائتلاف جدید بر خلاق ائتلاف قدیم که به ائتلاف یکپارچه عراق موسوم بود و عموما جریان‌های شیعه در آن عضویت داشتند، گامی رو به جلو و فراگیر به شمار می‌آید.

اگر نگاهی به ائتلاف‌های در شرف تشکیل رقیب نیز بیندازیم به این مهم بیشتر پی می‌بریم. مثلا گفته می‌شود، جریان العراقیه به ریاست ایاد علاوی با طارق الهاشمی رئیس حزب اسلامی که یک جریان بارز سنی است و مسعود بارزانی رئیس حزب دموکراتیک کردستان عراق، در حال رایزنی برای تشکیل یک ائتلاف جدید هستند.

مالکی نیز برای تشکیل جریان ائتلاف دولت قانونی خود که در انتخابات استانداری‌ها با نام همین جریان پیروز انتخابات شد در حال رایزنی با چهره‌های بارز سنی چون صالح المطلک، مسعود بارزانی، شاخه‌های جدا شده جریان صدری چون عصابه اهل حق و اهالی صحوه انبار است تا ائتلاف خود را به کمک آنها تشکیل دهد. در همین حال تلاش دارد هم‌پیمانی گروه اسناد که یک جریان کرد به جا مانده از دوران بعثی‌ها است را نیز برای خود حفظ کند.

بنابر این همان طور که گفته شد نکته مثبت و بارز این ائتلاف‌ها وجود تنوع قومیتی، مذهبی و سیاسی در تمام این ائتلاف‌های سیاسی است. این نشان می‌دهد که عراقی‌ها از مرحله قدیم خود یک گام به جلو گذاشته و تلاش دارند الفبای دموکراسی را با ادبیات اخلاق و به دور از تعصب بازی کنند.

اما در این میان از یک نکته هم نمی‌توان گذشت. آن هم سخت‌تر شدن بازی سیاسی در ائتلاف‌های جدید پیش رو. خروج حزب الدعوه به ریاست نوری مالکی که توانست در انتخابات استانداری‌ها اکثریت قاطع آرا را از آن خود کند، از ائتلاف جدید، رقابت سیاسی را هم برای تشکیل دهندگان ائتلاف جدید و هم برای خود مالکی سخت کرده است.

برای ائتلاف میهنی عراق بازی سخت شد چرا که یکی از مهمترین احزاب سیاسی کشور که دولت را در اختیار دارد و همچنین در آخرین انتخابات پیروزی خیره کننده‌ای به دست آورد، در میانشان نیست و خود اقدام به تشکیل یک ائتلاف جدید رقیب کرده است.

برای آقای نوری مالکی نیز بازی سخت‌تر شد چرا که متحدان سابق خود را در اختیار ندارد و مجبور است به دنبال متحدان تازه‌ای که به واسطه تجمع احزاب قوی در ائتلاف میهنی، نمی‌توانند احزاب در خور توجه و رای‌آوری به حساب آیند، بگردد. به‌ویژه این که در برابر خود ائتلاف سومی را نیز می‌بیند که در آن ایاد علاوی و طارق الهاشمی عضویت دارند که هر دو این چهره‌های متنفذ از افراد سرسخت و مخالف او به شمار می‌آیند. خصوصا ایاد علاوی که در هر کاری برای ابراز مخالفت با مالکی فروگذار نیست.

با این حال به نظر می‌رسد بازی‌ سیاسی آینده عراق بازی سخت و دیدنی باشد. این بار در فضایی مسالمت‌آمیزتر از گذشته شاهد یک رقابت سخت سیاسی خواهیم بود که چه بسا معادلات سیاسی عراق را به طور کلی تغییر دهد.