مصطفی جرفی، فرارو- شهر ادلب در شمال غربی سوریه این روزها شاهد جنگی گسترده میان ارتش این کشور با تروریستها و معارضان است. ادلب به عنوان آخرین پناه گاه تروریستها و معارضان سوری، همچنین عرصه حضور برخی نیروهای نظامی بین المللی همچون روسیه، ترکیه و آمریکا نیز شده است.
به گزارش فرارو، پس از ۸ سال جنگ داخلی در سوریه، ارتش این کشور در حال پاکسازی آخرین پایگاه نیروهای معارض در ادلب است. طی روزهای گذشته ارتش سوریه و همچنین نیروی هوایی روسیه حملات خود بر ضد مواضع ترویستها در این منطقه را شدت بخشیدند.
فرماندهی کل ارتش سوریه با اعلام آزادی بیش از ۴۰ روستا و شهرک به مساحت ۳۲۰ کیلومترمربع در مناطق شرق و جنوب شرق استان ادلب، بر ادامه عملیات نیروهای ارتش سوریه برای پاکسازی این استان از وجود تروریستها تأکید کرد. آنگونه که از شواهد میدانی برمیآید، عملیات ارتش سوریه که از ۲۵ آذر ماه شروع شد، همانند عملیات قبلی در آزادسازی خان شیخون، محدود و مقطعی نیست و سوریه عزم خود را برای ادامه پیشروی در ادلب جزم کرده است.
با این همه علی رغم پیروزیهای میدانی ارتش سوریه، جنگ کماکان ادامه دارد و بحران وضعیت غیر نظامیان نیز بر پیچیدگی ماجرا افزوده است. اما در ادلب سوریه چه خبر است؟
آغاز ماجرا
در سال ۲۰۱۷ که داعش زیر ضربات سنگین نیروهای ارتش سوریه و هم پیمانان او بود، گروههای تروریستی وابسته به القاعده و مشخصاً گروه «تحریر الشام» در تکاپو برای ایجاد یک ساختار سیاسی بودند تا بتوانند در غیاب داعش رهبری گروههای تکفیری در سوریه را بر عهده بگیرد. درست چند روز پس از شکست داعش در آخرین پایگاه خود در آلبوکمال در شرق سوریه بود که گروه تروریستی تحریر الشام، وابسته به جبه النصره، در نوامبر ۲۰۱۷ تشکیل «حکومت نجات سوریه» یا «الانقاذ» را در ادلب را اعلام کرد.
اما استان ادلب تنها گروههای سلفی را در خود پناه نداده بود و گروههای معارض دیگری هم بودند که در این استان دارای پایگاه و مقر بودند. «ارتش آزاد سوریه»، «فیلق الشام» و «جبهه تحریر سوریه» به همراه چند گروه کوچک دیگر نیز در این منطقه با ارتش سوریه در جنگ بودند. این گروهها در مه ۲۰۱۸ با حمایت ترکیه «جبهه ملی آزادی بخش سوریه» را تأسیس کردند که از جمله اهداف آن مبارزه با گروههای کُرد و داعش بود.
این دو جناح عمده با خاستگاههای متفاوت، گرچه دشمنانی مشترک همچون ارتش سوریه و داعش داشتند، اما این امر نه تنها منجر به اتحاد آنها نشد بلکه به رویارویی دو گروه نیز منجر شد. در این شرایط بود که ارتش سوریه به دنبال فروکش کردن مسأله داعش، متوجه مناطق شمالی سوریه به ویژه ادلب شد که اکنون در سیطره گروههای معارض بود.
قدرتهای بین المللی در ادلب
محدود شدن پایگاه معارضان به مناطق محدودی از شمال کشور و تمرکز ارتش سوریه به این محدوده، تکاپوهای بین المللی را نیز افزایش داد. کشورهای ایران، روسیه و ترکیه به دنبال برگزاری نشستهایی در تلاش بودند تا وضعیت دولت سوریه در آینده و جایگاه معارضان در این آینده را ترسیم کنند. در کنفرانس آستانه این کشورها به حق حاکمیت و تمامیت ارضی حکومت سوریه تأکید کردند.
در این زمان بود که ارتش سوریه در جبهههای جنوب و جنوب غربی ادلب به پیروزیهای میدانی دست یافت و هواپیماهای جنگی روسیه دائم مواضع گروههای تروریستی را بمباران میکردند. اما پیروزیهای ارتش سوریه به مرور برخی از حامیان این گروههای تروریستی را بیش از پیش نگران کرد. آنطور که الوطن سوریه، ارتش ترکیه به تقویت نیروهای «ارتش آزاد» در سوریه پرداخت کما اینکه تحریر الشام نیز حمایت سعودیها را دریافت میکرد.
دخالت کشورهای مختلف در حمایت از گروههای تروریستی موجب شد تا جنگ در ادلب بیش از حد طولانی شود و همین امر باعث افزایش تلفات در نیروهای غیر نظامی شد. به دنبال این افزایش تلفات انسانی، سران کشورهای ایران، روسیه و ترکیه در نشستی که در فوریه ۲۰۱۹ در سوچی برگزار شد، ضمن تأکید مجدد بر حفظ تمامیت ارضی سوریه، از تلاشهای بین المللی برای پایان جنگ داخلی در این کشور خبر دادند. برقراری آتش بس موقت و تلاش برای خروج غیرنظامیان از منطقه بخشی از راه حلها برای حل این بحران بود.
در این میان مارک اسپر، رئیس پنتاگون اعلام کرد که آمریکا نیروهایش را از سوریه خارج میکند، با این همه ایالات متحده قصد دارد اقداماتی را برای تقویت مواضع خود در استان دیرالزور سوریه انجام دهد تا تروریستها به میادین نفتی سوریه در این مناطق دست پیدا نکنند. اما "ایگور کوناشینکوف" سخنگوی رسمی وزارت دفاع روسیه، در این باره گفت: «آنچه آمریکا در حال حاضر به آن میپردازد، تصرف و کنترل منابع نفتی در مناطق شرق سوریه است که اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم، یک راهزنی بین المللی و دولتی است. این اقدامات با آرمانها و شعارهای واشنگتن درباره مبارزه با تروریسم فاصله بسیار دارد.»
الوطن نیز گزارش داد که نیروی هوایی آمریکا تا کنون چندین بار مناطق مختلفی از ادلب را به بهانه حضور نیروهای وابسته به القاعده بمباران کرده است که این در چند نوبت باعث شکسته شدن آتش بس میان گروههای درگیر در جهت تخیله غیر نظامیان شده است. آمریکا نیز در واکنش عنوان کرد که به هیچ وجه حضور نیروهای وابسته به القاعده را تحمل نخواهد کرد.
در طرف مقابل نیز ارتش آزاد که مورد حمایت ترکیه است، آتش بس مورد توافق دولت سوریه و معارضان را در چند نوبت شکسته و حملات خود را به مواضع نیروهای تحریر الشام ادامه داده است. به گزارش الوطن حکومت موسوم به «موقت سوریه»، به دنبال توافقات میان ترکیه و روسیه، قرار بود بخشی از جبهه نبرد در برابر گروههای تروریستی باشد، اما گویا این گروه تا کنون به موفقیت چشمگیری در این زمینه دست نیافته است.
بحران وضعیت غیر نظامیان در ادلب
نقش ترکیه در حمایت از ارتش آزاد و برخی کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی و امارات در حمایت از گروههای تکفیری باعث پیچیدهتر شدن اوضاع در ادلب شده است. در این میان نقش دوگانه آمریکا در این معرکه نیز بیش از پیش موجب طولانی شدن جنگ شده است و این به نوبه خود وضعیت غیر نظامیان در منطقه را دچار بحران جدی کرد. به گزارش سازمان ملل، بیش از ۴ میلیون غیر نظامی به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر افزایش و طولانی شدن درگیریها در ادلب شده اند. این گزارش اضافه میکند که این جنگ ۸۰ هزار نفر غیر نظامی را از منطقه فراری داده که ۲۰ هزار نفر آن مربوط به هفته اخیر بوده است. سازمان ملل همچنین از شدت ویرانیها در تأسیسات زیربنایی ادلب به دنبال این جنگ ابراز نگرانی کرد.
با این حال ارتش سوریه در سایه تمام این دخالتها توانسته پیروزیهای متعددی را در این جبهه به دست آورد. الثوره آنلاین سوریه گزارش داد، ارتش سوریه در این مدت موفق به پاکسازی ۲۳۰ کیلومتر مربع و بیش از ۴۰ روستا در بخشهای جنوب و جنوب غربی ادلب، از دست گروههای تروریستی شد.
ادلب به عنوان آخرین پایگاه تروریستها و معارضان سوری، آخرین نبردگاه ارتش سوریه برای آزاد سازی کامل این کشور از دست تروریستها و معارضان به شمار میآید. اما افزایش دخالت قدرتهای منطقهای و فرا منطقهای در این «آخرین پایگاه» نه تنها موجب طولانیتر شدن این درگیریها شده بلکه فاجعهای انسانی را نیز به دنبال داشته است. به نظر میرسد پیروزی ارتش سوریه در این نبرد و آزاد سازی کامل این کشور، منافع برخی قدرتها را به خطر خواهد انداخت که چنین در تلاش هستند تا این «آخرین پایگاه» از دست نرود.