بیماریِ کوروناویروس 2019: کوروناویروس‌ها و ایمنی خون

توضیح مترجم:

در ابتدا قرار بود تا بخشی از این مقاله به‌صورت خلاصه ترجمه و تقدیم خوانندگان گردد، به چهار علّت تصمیم گرفته شد تا نسبت به ترجمه و نشر کامل مقاله اقدام گردد: (الف) جلوگیری از به‌هم‌ریختگیِ شاکله‌ی علمیِ مقاله، (ب) حسّاسیّت مفهومی در مقالات مرتبط با علوم پزشکی که ممکن است در جریان خلاصه‌سازی، سوءبرداشت‌هایی ایجاد شود، و (ج) حجم انبوهی از یادداشت‌ها و مطالب غیرعلمی که اینروزها در سرتاسر جهان به‌ویژه در شبکه‌ی مجازی در خصوص کوروناویروس وجود دارد، و (د) تاکید بر وانهادنِ انواع‌واقسامِ درمان‌های خطرناک خرافی و غیرعلمی. اگر ایران نیز متاسفانه به یکی از منابع انتقال و انتشار ویروس بدل شده، به نظر می‌رسد که کلیّه‌ی مراکز اهداء خون و نیز کادرهای درمانیِ مرتبط با بیماری‌هایی که از حیث درمان به انتقال خون نیاز دارند، باید توصیه‌های مطرح در این پژوهش را جدّی بگیرند. در کشوری که با بلایای طبیعی متعددی همچون سیل و زلزله که نیاز به اهداء خون را بالا می‌برند، دست‌به‌گریبان است، و از سویی بیماری‌های خاصِّ مرتبط با خون نیز دارای آمار بالایی است، خوانش و توجّه به توصیه‌های این پژوهش ضروری است. به‌لحاظ تخصصی‌بودن و کمّی‌بودن و اختصاری‌بودنِ جدول ارایه‌شده در متن اصلی، این جدول به همان صورت یعنی با متن انگلیسی در ترجمه گنجانده شد. ممکن است با نهایت وسواسی که به عمل آمده بازهم در امر ترجمه لغزش‌هایی صورت پذیرفته باشد که مترجم از این جهت از کلیّه خوانندگان پوزش خواسته و پذیرای انتقادات و اصلاحاتِ احتمالی است.

چکیده:

همزمان با شیوع عفونت ریوی در ووهان چین، در دسامبر 2019، کروناویروس جدید، سندروم حاد تنفسیِ کرونا ویروس 2Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) ، توجّه تمامی جهان را به خود جلب کرد. به اپیدمی عفونت‌های ناشی از SARS-CoV-2 اصطلاحا بیماری کروناویروس 2019 (COVID-19) گفته می‌شود. سازمان جهانی بهداشت، کووید 19 را یک فوریّت سلامت عمومی Public Health Emergency  که شایان توجّه بین‌المللی است معرفی کرد. دو عفونت کروناویروسی دیگر، یکی سارس SARS در 2003-2002 و دیگری سندروم تنفّسیِ خاورمیانه Middle East Respiratory Syndrome موسوم به MERS، در 2012، هردو سندروم تنفّسیِ حاد در انسان‌ها هستند. هر سه‌ی این بیماری‌های عفونیِ نوظهور، که شیوع جهانی یافته‌اند، به علّت کروناویروس‌های بتا

 β-coronaviruses ایجاد می‌شوند. با اینکه کروناویروس‌ها معمولا دستگاه تنفّسیِ فوقانی یا تحتانی upper or lower respiratory tract را درگیر می‌کنند، تکثیر و ورود ویروس در پلاسما یا سرُم خون، شایع است. بنابراین، کماکان و دست‌کم روی کاغذ، خطر انتقال کروناویروس‌ها از طریق انتقال و تزریق فراورده‌های خونیِ ناپایدار منطقی است. از آنجا که هرروز، تعداد بیشتری از عفونت‌های فاقد نشانگان بالینی در میان مبتلایان کوویدِ 19 یافت می‌شود، لذا توجّه به ایمنی خون و کروناویروس‌ها به‌خصوص در مناطق بوم‌گیر Endemic areas بیشتر شده است. در این مقاله، شواهد و درک موجود در رابطه با انتقالِ سارس-کووید، مرس-کوووید، و سارس-کووید-2 از طریق فراورده‌های خونی را از تاریخ 10 فوریه 2020، به تفصیل بیان نموده و همچنین در رابطه با استفاده از روش‌های غیرفعّال‌سازی پاتوژن بر روی کروناویروس‌ها سخن خواهیم گفت.

به واسطه‌ی آنکه گروهی از بیماران تنفّسیِ مشکوک در دسامبر 2019 در ووهان چین گزارش شد، یک کروناویروسِ جدید (CoV)، که سازمان جهانی بهداشت آن را در هفتم ژانویه، موقتا کروناویروس نوظهور 2019 (2019 novel coronavirus (2019-nCoV نام نهاد، ناگهان در پیش چشم ما ظاهر شد. متعاقب آن، نام ویروس به سندروم حادّ تنفّسیِ 2 Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) تغییر نام داد و بیماری‌ای که ایجاد می‌کرد نیز ‌بیماری کروناویروس  2019Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)) نام گرفت. تا دهم فوریه 2020، نتیجه ی تست نوکلئیک اسید روی بیش از 43000 بیمار در چین و در 23 کشور دیگر، مثبت بود، فرایندی که به مرگ 1017 نفر به دلیل نقصان حادّ تنفّسی یا دیگر عوارض منجر شد. افزون بر این، بیش از 21000 مورد مشکوک به  عفونت، ایزوله شده و در انتظار انجام تست هستند. در 31 ژانویه، سازمان جهانی بهداشت، اپیدمیِ کووید-19 را در چین یک فوریّت سلامتی عمومی که نیازمند توجّه بین‌المللی است، اعلام کرد.

از 2002 تا 2003، بیش از 8000 بیمار، به سندروم حادِّ تنفّسی (SARS) که به کروناویروس مربوط بود، مبتلا شدند و از این تعداد، 774 موردِ مرگ به سازمان جهانی بهداشت گزارش شد. تا سپتامبر 2012، 2494 مورد اثبات‌شده‌ی آزمایشگاهی و مبتلا به عفونت کروناویروسی سندروم تنفّسیِ خاور میانه (MERS-CoV) گزارش شد که از این تعداد، 858 موردِ مرگِ ناشی از ویروس به سازمان جهانی بهداشت گزارش شد. هر سه‌ی این بیماری‌های عفونیِ نوظهور که شیوع جهانی یافته‌اند، توسط بتاکروناویروس‌ها ایجاد می‌شوند. در چین، همه‌گیری‌های قبلیِ عفونت‌های نوظهور، تاثیر نامطلوبی بر عرضه‌ی خون داشته‌اند. با این حال، حتّی اگر پای یک بیماری ناشی از عفونت تنفّسی نیز در میان باشد باید به ایمنی گیرنده‌ی خون نیز توجّه داشت. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که آر.اِن.اِی ویروس {به بیان ساده مغز ویروس ها یا از DNA ساخته شده یا RNA}، در سرُم یا پلاسمای بیماران آلوده به کووید-سارس، مرس-کووید، یا سارس-کووید-2 طی دوره‌های مختلفِ پس از بروز علائم، شناسایی شده است. با این حال، تشخیص آر.اِن.اِی ویروس به‌وسیله‌ی تکنیک واکنش زنجیره‌ای پلیمراز یا همان PCR، به معنی شناساییِ ویروس عفونیِ کامل نیست {منظور این است که اگر آر.اِن.ای ویروس را شناسایی کردید نمی‌توانید ادعا کنید که ویروس کامل و عفونی، شناسایی شده، چون احتمال دارد در اثر درمان، ویروس از بین رفته باشد ولی آر.اِن.ای آن در سرم یا پلاسما وجود داشته باشد؛ بنابراین شما فقط مغز ویروسی که متلاشی شده را شناسایی کرده‌اید، اگرچه در تست PCR نیز یکی از مراحل استخراج مغز ویروس، به‌وسیله متلاشی کردن می‌باشد}. اگرچه، سازمان جهانی بهداشت در 2003 اعلام کرد که هیچ موردی از سارس-کووید که به علّتِ انتقال یا تزریق فراورده‌های خونی ایجاد شده باشد، گزارش نشده، لیکن از حیث نظری، هنوز هم خطر انتقالِ سارس-کوووید از طریق تزریق یا انتقال وجود دارد. با این تعداد قابل توجّهِ عفونت‌های بی‌علائم asymptomatic infections، که در موارد مبتلا به کووید-19 یافت می‌شود، باید به ایمنی خون دقّت کرد. و بر همین اساس می‌خواهیم بدانیم که درخصوص انتقال سارس-کووید، مرس-کووید، و سارس-کووید-2 از طریق تزریق خون و تا تاریخ دهم فوریه چه شواهدی وجود دارد، همچنین، درخصوص روش‌های غیرفعّال‌سازیِ پاتوژن یا عامل بیماری‌زا نیز سخن خواهیم گفت.

تنوّع کروناویروس‌ها

به‌عنوان شناخته شده‌ترین ویروس‌های حاوی RNA، کوویدها به چهار جنس تقسیم می‌شوند: آلفا کوویدها α-CoVs، بتاکوویدها β-CoVs، گاماکوویدها γ-CoVs، و دلتاکوویدها δ-CoVs. در این میان، آلفا و بتاکوویدها، پستانداران، و دو جنس دیگر، هم پرندگان و هم پستانداران را آلوده می‌کنند. تا به امروز، هفت کروناویروس یافت شده‌ که انسان‌ها را آلوده کرده و بیماری‌های تنفّسی ایجاد می‌کنند. چهار جنس آنها، کوویدهای انسانی متداول یا همان HCoVs هستند که معمولا باعث بروز بیماریِ خودبخودْ محدود‌شونده‌ی سیستم تنفسی فوقانی می‌شوند، این ویروس‌ها عبارتند‌از: HCoV-229E، HCoV-OC43 ، HCoV-NL63، و HCoV-HKU1.  این ویروس‌ها گاها می‌توانند بیماری‌ِ جدّی‌تری در نوجوانان، مسن‌ها، یا افرادی با سیستم ایمنی معیوب ایجاد نمایند.

دو مورد نخست، یعنی HCoV-229E و HCoV-OC43، از دهه‌ی شصت میلادی شناخته‌شده هستند. با ظهور سارس در 2002، یک بتاکروناویروسِ جدید در کانون توجّه قرار گرفت و متعاقب آن HCoV-NL63 و HCoV-HKU1، به ترتیب در 2004 و 2005 شناسایی شدند. مرس-کووید، که در 2012 جداسازی شد، به سارس-کووید شبیه است، این هر دو که می‌توانند دستگاه تنفّسیِ تحتانی را آلوده کنند، معمولا سندروم تنفّسیِ حاد در انسان ایجاد کرده به ترتیب نرخ مرگ‌و‌میری برابر با 5/35% و 10% دارند. سارس-کووید-2، اخیرا از سلول‌های اپیتلیال مجرای تنفسی airway epithelial cells جداسازی شده.  در ژانویه 2020،  با استفاده از تکنیک اِن.جی.اِس  next-generation sequencing مشخص شد که عضوی جدید از بتاکروناویروس‌هاست. سارس-کووید-2، همچنین قادر است تا دستگاه تنفّسیِ تحتانی را آلوده نماید، لیکن، بر اساس شواهد و گزارش‌های کمی که تا حال وجود دارد، نشانه‌های بالینیِ آن خفیف‌تر از سارس و مِرس هستند.

سارس-کووید

متعاقبِ همه‌گیریِ رخ‌داده در ایالت گوآنگ‌دونگِ Guangdong چین در نوامبر 2002، یک عفونتِ تنفّسیِ غیرعادّیِ توسط سارس-کووید، ایجاد شد. عفونت به سرعت، به پکن، هونگ‌کونگ، ویتنام، سنگاپور، و کانادا در مارس 2003، تسرّی یافت. اثبات شد که بیماری به‌شدّت عفونی بوده و راه انتقال عمده‌‌ی آن ترشّحات دستگاه تنفّسی است. همچنین در پاره‌ای از مواردِ شیوع، مدفوع عفونی نقشی مهم بازی می‌کرد. خوشبختانه، مسجّل شد که بیماری در خلال دوره‌ی کمون (  طی16 روز پس از آلودگی، معمولا 2 تا 5 روز) مسری نیست.

نتایج بسیاری از مطالعات نشان داد، با وجود آنکه با یک بیماری تنفّسی رو‌به‌رو هستیم، آر.اِن.اِیِ سارس-کووید را می‌توان در پلاسمای بیمار شناسایی کرد. اولین گزارشِ منتشره در 10 آوریل 2003، نشان داد که طی دوره‌ی حادِّ بیماری یعنی 9 روز پس از بروز علائم، غلظت بسیار محدودی از آر.اِن.اِی ویروس در پلاسمای بیمارِ مبتلا به سارس وجود دارد. محتوای ویروسیِ پلاسما پایین بود. محققین قادر بودند تا آر.اِن‌.اِیِ سارس-کووید را تنها با استفاده از آزمونِ نِستِد پی‌.سی.‌آر  nested PCR assay شناسایی کنند، پس از اُلتراسانتریفیوژِ 2 میلی‌لیتر پلاسما، میزان یا تعداد آر.اِن.اِی ویروس‌ یا همان viral load عبارت بود از 190 کپی در میلی‌لیتر. گرچه آر.اِن.اِی ویروس در پلاسمای دو بیمار خویشاوند شناسایی نشد لیکن از 4 مورد ارزیابیِ پی‌سی‌آرِ آنها، در سه مورد، نتیجه‌ی آزمایش درخلط مثبت بود و نتیجه‌ی  viral load بالا و عبارت بود از  3/6 ×10⁴. بر اساس این مطالعه و دیگر اطلاعات، سازمان جهانی بهداشت و سازمان غذا و داروی ایالات متحده، توصیه‌هایی در خصوص امنیت خون ارایه داد و خاطرنشان ساخت که خطر انتقال ویروس سارس از طریق فراورده‌های خونی وجود دارد. آنها همچنین توصیه نمودند که در مناطقی که اخیرا گزارش‌های محلّی در خصوص انتقال ارایه شده، اهدای خون به تاخیر بیافتد. به‌علاوه، اگر اهداء کنندگان خون تا یک ماه پس از اهداءشان، با موارد مشکوک یا تاییدشده‌ای از ابتلا به سارس، مواجه شده‌اند باید به آژانس‌های جمع‌آوری‌کننده، اطلاع دهند، در چنین مواردی باید سعی شود تا به گیرندگانِ خون اطّلاع‌رسانی شود تا فراورده‌های استفاده‌نشده را بازپس فرستند. دو مطالعه‌ی جدیدتر نیز هستند که بر روش‌های PCR برای آشکارسازیِ آر.اِن‌.اِیِ سارس-کووید تمرکز کرده‌اند. یکی از مطالعات بر تحلیل پی‌درپیِ غلظتهای  آر.اِن.اِی ویروس در پلاسمای بیماران بزرگسالِ مبتلا به سارس با استفاده از روشquantitative reverse-transcription PCR تمرکز داشت و به این نتیجه رسید که مقداری محدود به میزان 74 کپی آر.اِن.اِی در میلی‌لیتر خون وجود دارد. مطالعه دریافت که در روز نخستِ آغاز تب، 50 درصد (6 تا از 12 تا) از بیمارانِ تایید‌شده، دارای آر.اِن.اِی ویروس در پلاسما بودند، تا روز چهاردهم، این نسبت به 25 درصد (3 تا از 12 تا) رسید. درکل، 78درصدِ بیماران، آر.اِن.اِی ویروس را را هفته‌ی اول بیماری نشان داده بودند. مشابه با مطالعه‌ی نخست، غلظت متوسّطِ ویروس در بیمارانی که علائم بالنّسبه خفیفی از خود نشان داده و نیاز به مراقبت شدید در بخش‌های بیمارستان نداشتند، پایین و در حدود 140 کپی در میلی‌لیتر خون بود. در اطفال بیمار، 5/87 درصد (7 مورد از 8 مورد) از کودکان، دارای خونِ آغشته به ویروس بودند، و غلظتِ میانه‌ی پلاسما، با استفاده از روش مشابهی از PCR که برای بزرگسالانِ مبتلا به سارس به کار رفت، 375 کپی در میلی‌لیتر بود. در نهایت، گرانت Grant و دیگران گزارش دادند که طی 3 روز پس از آغاز تب، 79 درصد (19 تا از 24 تا) از بیماران، آر.اِن.اِیِ سارس-کووید را در پلاسمای خون نشان دادند. سطحِ وایرال لود، به‌سرعت افزایش یافت، بیشینه‌ی آن در روز چهارم یا پنجمِ پس از آغاز تب بود، و پس از آن به‌سرعت کاهش یافت. چنین یافته‌هایی نشان داد که وقتی کار بیمارانِ مبتلا به ویروسِ سارس به بستری می‌کِشد، ورود ویروس viral shedding در پلاسما متداول بوده و اینکه پلاسما در قیاس با سوآب‌های برداشته‌شده از گلو و بینی، نمونه‌ی بهتری است. طی 3 روز پس از آغاز تب، حساسیّتِ آشکارسازیِ detection sensitivity پلاسما معادل بود با حسّاسیّتِ ترشّحات برداشت‌شده از حلق‌وبینی.

علاوه بر این، محققین دریافتند، باوجود آنکه در 5 بیمار در مرحله‌ی حادِّ بیماری، و 5 تا در دوران نقاهت، پلاسما دارای آر.اِن.اِی ویروس هست، با این حال، لمفوسیت‌ها به نسبت پلاسما، چه در دوره‌ی حادِّ بیماری و چه در دوران نقاهت، حاویِ غلظت به مراتب بالاتری از آر.اِن.اِیِ سارس-کووید هستند. نتیجه این شد که سارس-کووید، نه تنها می‌تواند لمفوسیت‌ها را آلوده کند بلکه قادر است تا به شیوه‌ای محدود و خاصّ، تکثیر نیز بشود. این مطالعات، شواهدی هستند دال بر اینکه لمفوسیت‌ها شاید یکی از اهداف سارس-کووید بوده و اینکه اگر فراورده‌های خونیِ اهدایی، دارای غلظتِ بالایی از  لمفوسیت‌هایی فرد اهداءکننده باشند (سلولهای بنیادیِ خون محیطی PBSC، مغز استخوان، غلظت‌هایی از گرانولوسیت و غیره)، خطر انتقال بالقوّه بالاست.

اگرچه چنین یافته‌هایی شواهد متقنی فراهم می‌آورند مبنی بر اینکه سارس-کووید به‌راستی در پلاسما یا لمفوسیت‌های مبتلایان به سارس وجود داشته‌اند، لیکن، هیچ‌کدام از کشورهایی که شاهد انتقال سارس میان جوامع خود بوده‌اند و هیچ سازمانی ازجمله بهداشت جهانی و انجمن آمریکاییِ بانک‌ها خون (AABB)، تاکنون پایش اهداءکنندگان را در جستجوی آر.اِن.اِیِ سارس‌-کووید یا دیگر آنتی‌بادی‌ها، در دستور کار خود قرار نداده‌اند. آنها بر اساس چنین فاکت‌هایی تصمیم گرفته‌اند:

• سارس در دوره‌ی کمون، مسری نبوده و دوره‌ی کمون کوتاه است، (2) تقریبا تمامی افراد آلوده‌شده به سارس-کووید، علائم آشکاری دارند و ناقلین بدون علامت، خیلی کم هستند، (3) داده‌ها نشان داده‌اند که وایرال لودِ پلاسمای بیماران سارس، پایین است، (4) هیچ‌گونه انتقالی از طریق تزریق خون تاکنون گزارش نشده، و اینکه مطالعاتی که در 2003، اهداءکنندگان را برای آر.اِن.اِی سارس-کووید پایش نمودند، به هیچ مورد مثبتی دست نیافتند.

در 2004 نظری جایگزین ارایه شد. محقّقین در هونگ‌کونگ دریافتند که تست‌های پلاسمای سه تا از 400 تا اهداءکنند‌ه‌ی سالم خون و یکی از 131 خردسالِ بیمارِ غیرتنفّسی مراجعه‌کننده  به بیمارستان، که طی شیوع سارس جمع‌آوری شدند، دارای نتیجه‌ی مثبت برای آنتی‌بادی IgG برای سارس‌-کووید هستند. نتایج توسط دو آزمایش وسترن بلات Western blot {یکی از روش‌های بلاتینگ} تایید شد. حضور آنتی‌بادی دلالت بر مادّه‌ی عفونی ندارد. لیکن ازآنجا که هونگ‌کونگ در بین مناطقی بود که مورد بدترین هجوم، طی شیوع سارس در 2003-2002 قرار گرفته بود، پژوهشگران نتیجه گرفتند که در هونگ‌کونگ، عفونت‌های سارس-کوویدِ بی‌علامت یا غیرتنفّسی وجود دارند که گواهی است بر خطر انتقال بالقوّه‌ی ویروس از طریق فراورده‌های خونی. کمی پس از آن، چهار گروه مختلف، پرسش‌های پیش کشیدند و از مطالعه‌ی هونگ‌کونگ به‌واسطه‌ی تنگ‌دامنه‌بودنِ تحقیق و نمونه‌ی آماری‌اش انتقاد کردند. جهت اینکه مطالعات بیشتری فراهم آید، خطر نظریِ انتقال سارس-کووید از طریق انتقال و تزریق خون در شنژنِ استان گوآنگ‌دونگ در چین، تخمین زده شد. این تخمین از داده‌های شن‌ژن، هونگ‌کونگ، و تایوان بهره برد و محاسبه نمود که ریسک متوسط، عبارت است از 11/14 (با فاصله ی اطمینانِ 95 درصد) در هر میلیون، بیشینه‌ی ریسک در دومِ آوریل 2003 رخ داد و برابر بود با 57/23 در هر میلیون.

مِرْس‌-کووید

در 2012، ویروسِ مرس برای نخستین بار در یک مرد 60 ساله که عفونت ریویِ حاد و نارسایی کلیوی با خطر مرگ داشت در عربستان سعودی شناسایی شد. هم‌هنگام، مرس-کووید، ششمین کوروناویروس انسانیِ شناسایی‌شده بود. مرس، یک بیماری ریوی تنفّسی با کشندگیِ بالاست و نرخ مرگ‌ومیر بالاتری نسبت به سارس دارد. این بیماری، همه‌گیریِ بیمارستانیِ بزرگی در جدّه‌ی عربستان سعودی در 2014، و جمهوری کُره در 2015 به بار آورد.

در مطالعه‌ای روی وایرال‌لود در نمونه‌های مختلفی از 37 بیمار مبتلا به مرس،  آشکار شد که تقریبا نیمی از نمونه‌های سرمِ آزمایش‌شده، طی هفته‌ی نخستِ پس از تشخیص، سیگنال آر.اِن.اِی ویروس داشتند و اینکه وایرال لود از 1/2×10⁵تا 51/2×10⁵ کپی در هر میلی‌لیتر، نوسان داشت. با این حال، این محققان نتوانستند ویروس را از سرم‌ها جداسازی کنند. لذا، مشخص نشد که آیا ویروس زنده‌ی مرس در سرم هست یا نه، و اینکه ممکن بود خون بیماران آلوده نباشد. گرچه تقریبا تمامی بیماران مبتلا، نشانه‌های کلینیکیِ شدیدی داشتند، بیماران نامتعارفی از این حیث نیز در همه‌گیریِ 2015 در کره‌ی جنوبی رویت شدند. فردی که آلودگی‌اش به مرس-کووید توسط تکنیکِ real-time reverse-transcription PCR تایید شده بود، هیچ نشانه‌ای در 4 روزِ پس از آن نداشت. درهرحال، شایان ذکر است که تمامیِ افراد آزمایش‌شده، بیمارانِ بستری‌شده‌ی دارای نقص ایمنی بودند. بنابریان، یافته‌ها، مستقیما به خطراتِ موجود مابین اهداءکنندگان خون مربوط نمی‌شود.

در سندی متعلق به AABB، آمده است که جمعیّت‌هایی از قبیل افرادی که در تماس نزدیک با یک مورد مبتلا بوده‌اند، پرورش‌دهندگانِ شتر که در خاورمیانه هستند یا از آنجا بازدیدی داشته‌اند، و مراقبین بهداشتی، در خطر جدّیِ ابتلا به مرس-کووید طی همه‌گیری هستند. به واسطه‌ی اینکه آشکارگیِ ویروس از خون نادر بود و وایرال‌لود پایین، FDA، پاره‌ای معیارهای تعویق‌اندازیِ اهداء را مشابه با همه‌گیریِ سارس، توصیه نمود: 14 روز از زمانِ مواجهه یا 14 روز پس از رسیدن به ایالات متحده متعاقب درمعرض‌بودن به دلیل سکونت یا سفر، یا 28 روز پس از رفع کاملِ نشانه یا قطع درمان.

سارس-کووید 2

در دسامبر 2019، یک عفونت ریویِ ناشناخته به سرعت در ووهانِ چین گسترش یافت، بسیاری از نخستین موارد، با یک منبع آلوده در بازار عمده‌فروشیِ غذاهای دریایی ارتباط داشتند. محققین سریعا، بتاکوروناویروس را توالی‌یابی و شناسایی کردند، ژنومِ این ویروس جدید، تا 9/86 درصد با ژنوم کروناویروسی مرتبط با سارس که از خفاش نشات گرفته یا همان (bat-SL-CoVZC45, MG772933.1 ) همانندی دارد و از سارس-کوویدِ  و مرس-کوویدِ انسانی متفاوت است. افرادِ مبتلا به کووید-19 معمولا تب دارند و علایم خفیفی از بیماری در دستگاه تنفسیِ تحتانی بروز می‌دهند، دوره‌ی کمون بیماری معمولا 14 روز است.

داده‌های اندکی، از وجود آر.اِن.اِی ویروس در پلاسما یا سرمِ بیماران مبتلا به کووید-19 حکایت دارند. در نخستین 41 بیمار در ووهانِ چین، 6 تا از 41 تا (15 درصد) حاوی خونِ آلوده به ویروس بودند. میزان متوسط آماره‌ی PCR cycle threshold value برابر با 1/35 (فاصله‌ی اطمینان 95 درصد) بود که به معنای میزانِ بسیار پایینِ غلظت آر.اِن.اِی است درضمن هیچ تفاوتی میان بیمارانِ نیازمند به مراقبت شدید و بیماران با علائم خفیف مشاهده نشد. لازم به ذکر است که یکی از 41 بیمار، دارای آر.اِن.ای سارس-کووید 2 بوده اما  تجربه‌ی تب نداشت. کووید-19 میان اعضای خانواده‌‌ای از شنژنِ چین گزارش شد و مشخص شد که یک بیمار از 6 تا میان اعضای این خانواده نتایج مثبتِ خفیفی از آر.اِن.اِی سارس-کووید-2 دارد، همچنین تایید شد که یک کودکِ ده ساله، ناقلِ بی‌علامت asymptomatic carrier است. همزمان که ویروس در کل جهان درحال گسترش است، گزارش‌هایی از ویتنام، آلمان، و ایالات متحده، علایم، تشخیص، و درمان بالینی را شرح داده‌اند. یکی از این گزارش‌های بحث انگیز حکایت از انتقال از طریق تماس با یک ناقل بی‌علامت در آلمان دارد: فردی از چین، در یک میتینگِ شغلی در آلمان حاضر شد و درخلال دوره‌ی کمون، دست‌کم دو شریک تجاری را آلوده کرد. این گزارش می‌گوید که درست به‌عکسِ سارس، بیماریِ کووید-19، ممکن است در خلال دوره‌ی بی‌علامتِ کمون، مسری باشد. با این حال، در این گزارش، نویسندگان، با مسافر چینی که در زمان تماس، ناقلِ بی‌علامت بوده است، مصاحبه نکرده‌اند. بعلاوه، محققین، نتواستند آر.اِن.اِی ویروسِ نمونه‌های گرفته‌شده از بیمار مورد نظر را طی دوره‌ی کمون، شناسایی کنند.

درژانویه‌ی 2020، مرکز اروپایی برای جلوگیری و کنترل بیماری (ECDC) و AABB، ارزیابی‌های سریعی از خطر همه‌گیریِ سارس-کووید-2 و ایمنی خون منتشر کردند. ECDC، یک‌سری تعویق‌ها در اهداء خون و سلول‌ها را 21 روز پس از مواجهه‌ی احتمالی با بیمار تایید‌شده یا هرکسی که از ووهان چین بازگشته است، اعلام نمود و همان رهیافتی را به‌کار برد که در موارد سارس-کووید و مرس-کووید استفاده کرده بود. به‌علاوه، تاییدِ بهبودی بیماران مبتلا به کووید-19 باید تا 28 روز پس از رفع علائم و تکمیل درمان، به تعویق بیافتد. AABB، تارنمای خود را به‌روز کرد تا بگوید که آنها به‌دقّت مساله‌ی سارس-کووید-2 و ایمنیِ خون را زیر نظر داشته و به پالایشِ سنجیده‌ی همه‌گیریِ بیماریِ ریویِ ادامه می‌دهند. در حال حاضر، AABB، FDA و مراکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری، نیازی به هیچ گونه عملی برای جمع‌آوری و آزمایش خون احساس نمی‌کنند زیرا شواهدی دال بر انتقالِ سارس-کووید-2، از طریق تزریق خون وجود ندارد.

به موازات آنکه، عفونت، نیازمند توجّهِ ضروری در چین بوده و به دقّت در سرتاسر جهان پایش می‌شود، نکات ذیل می‌توانند در رابطه با انتقال خون و پیوند اعضا مفید باشند: (1) احتمال دارد که آر.اِن.ای ویروس در پلاسما یا سرم بیماران مبتلا به کووید-19 طی روز دوم یا سومِ پس از بروز علائم، شناسایی شود، (2) پاره‌ای از بیماران، به‌ویژه آنها که در رده‌ی سنّیِ 18 تا 35 سال هستند و می‌توانند خون اهداء کنند، نشانه‌های خفیف‌تری نسبت به اهداءکنندگانِ بیشتر از 55 سال دارند، (3) بیمارانِ بدون تب، و ناقلینِ بدونِ علامت، در چین شناسایی شده‌اند که این امر، احتمال این را که بیمارِ کووید-19 یا ناقل ویروس، خون اهداء کند را افزایش می‌دهد، (4) نرخ مسری‌بودنِ بیماری در دوره‌ی کمون نامعلوم است، هیچ داده‌ای درخصوص وایرال‌لود در پلاسما، سرم، یا لمفوسیت، میان افراد در دوره‌ی کمون وجود ندارد. بنابراین، اینکه آیا ریسکِ انتقال سارس-کووید-2 از طریق انتقال و تزریق خون، از دیگر کوروناویروس‌ها به‌ویژه در مناطقی که خواستگاهِ بیماری بوده‌اند مانند ووهان چین، بیشتر است یا نه باید به سرعت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، سنجه‌های مرتبط با تعویق اهداءِ خون، بازبینیِ آر.اِن.اِی سارس-کووید-2، آزمایشِ آنتی‌بادی‌های مرتبط با ویروس، یا استفاده از فراورده‌های خونی یا پاتوژنِ غیرفعّال‌شده باید، به دقّت مورد ارزیابی قرار گیرند.

غیرفعّال‌سازیِ کوروتاویروس در فراورده‌های خونی

کوروناویروس‌ها، غلاف‌دار enveloped، با پلاریته‌ی مثبت positive-sense، و ویروس‌های آر.اِن.ایِ تک‌رشته‌ای هستند. معمولا، کوروناویروس‌ها دربرابر PH اسیدی، و PH بالای هفت، و حرارت، آسیب‌پذیر بوده لیکن در دمای 4 درجه‌ی سانتی‌گراد، پایدارتر هستند. تیترِ عفونی‌ِ ویروس، هیچ‌گونه کاهشِ معناداری را پس از 25 بار چرخه‌ی یخ‌زدایی و انجماد نشان نداد.  پس از همه‌گیریِ سارس و مرس،  مطالعات اندکی، فنّ‌آوری‌های کاهش/غیرفعّال‌سازی پاتوژن (PRTs) را بر اساس روش‌های تجاری‌شده و بیمارستانی، مورد مطالعه قرار دادند با این هدف که ریسکِ بالقوّه‌ی انتقالِ کوروناویروس از طریق فرآورده‌های خونی یا مشتقّات خونی را کاهش داده یا کلّا ریشه‌کن کنند. این مطالعات در جدول 1 خلاصه شده‌اند.

علی‌العموم، هیچ‌گونه PRTیِ واحدی برای تمامی فرآورده‌های خونی مناسب نیست زیرا برخی مواد تشکیل‌دهنده‌ی خون از طریق درمانِ PRT صدمه می‌بینند.

مطالعات بیمارستانی برای غیرفعّال‌سازیِ کوروناویروس‌ها در پلاسما و غلظت‌های پلاکت، اساسا بر حرارت و درمانِ S/D یا حلال/پاک‌کننده {نوعی روش برای غیرفعّال‌سازیِ ویروس‌های غلاف‌دارِ موجود در پلاسما} متمرکز بودند. معمولا دمای 60 درجه‌ی سانتی‌گراد برای 15 تا 30 دقیقه، برای جداسازی سارس-کووید از پلاسمای فاقد سلول‌ها، کافی است، و غیرفعّال‌سازی می‌تواند در دمای 60 درجه‌ی سانتی‌گراد برای 10 ساعت برای فراورده‌های پلاسما رخ دهد. در مطالعه‌ای دیگر، دمای 56 درجه‌ی سانتی‌گراد، برای 25 دقیقه کافی بود تا ویروس مرس را به میزان 4log₁₀ TCID₅₀/Ml کاهش دهد. ازآنجایی که حرارت‌دهی می‌تواند برای تخریب پروتئینی در فراورده‌های خونی استفاده شود،  قادر است تا تنها در فراورده‌های کارخانه‌ایِ مشتق از پلاسما استفاده شود. به‌علاوه، سارس-کووید، به حلال و پاک‌کننده‌هایی از قبیل TNBP/Triton X-100 ، NBP/Tween80، و سدیم‌کولات sodium cholate حساس است. پس از 30 دقیقه درمان با استفاده از S/D ، فراهم شده توسط روش اُکتافرما {روشی برای انجماد پلاسما و کشتن ویروس‌ها}، ویروس به میزان بیشتر از 5.75 ± 0.3 log10 TCID50/Ml کاهش یافت.

پرتوافکنی در طول موج‌های مختلف نیز بر فعّالیّتهای سارس و مرس در خون تاثیر داشت. پرتوهای ماوراءبنفشِ A-(UV) و B-(UV) در حضور amotosalen یا riboflavin، توانست، نوکلئیک‌اسید‌های پاتوژن را غیرفعّال سازد، حال آنکه سوّمین روشِ PRT تنها از پرتو C-(UV) بهره برد. این سیستم‌های تجاری، توانستند فعّالیّت‌های ویروس سارس و مرس را در پلاسما و تجمعّات پلاکتی به درجات مختلف کاهش دهند. آبی متیلن به‌ انضمام نور مرئی نیز تواناییِ غیرفعّال‌سازی کوروناویروس‌ها در پلاسما را دارد. هزینه {ی بالا} کماکان مانع اجراییِ عمده بر سر راهِ استفاده از PRT است. بنابراین اینکه از این روش‌های PRT در پاسخ به سارس-کووید-2 استفاده کنیم یا نه بستگی دارد به حدّت و میزان شیوع کووید-19 در مناطق مختلف و میزان خطر واقعی‌ای که  انتقال سارس-کووید-2 از طریق تزریق خون داراست.

نتایج

گرچه کوروناویروس‌ها عفونت‌های ریوی، از خفیف تا شدید ایجاد می‌کنند، لیکن خطر بالقوّه‌ی انتقال از طریق خون شایان توجّه است. در چین، اغلب مراکز یا بانک‌های خون، سنجه‌های ذیل را درخلال همه‌گیری اتّخاذ نموده‌اند: (1) سنجش حرارت بدن قبل از اهداء خون، (2) تکمیل پرسش‌نامه از سوی اهداءکننده مبنی بر اینکه آیا خود او یا بستگانش دارای علائم هستند، آیا طی این 28 روز به مناطق آلوده به سارس-کووید- 2 (ایالت‌های ووهان یا هوبی) مسافرت کرده‌اند، یا اینکه آیا اهدا‌کننده در معرض خطر بالایی هست یا نه، (3) فراخوان‌دادن به تمامی اهداءکنندگان و سوال از آنها در رابطه با شرایط فیزیکی خود و اعضای خانواده‌شان پس از اهداء، و (4) بازگرداندنِ تمامیِ فراورده‌های خونیِ بلااستفاده که از سوی افراد آلوده اهداء شده است. با این حال، با درنظرداشتِ تفاوت‌ها میان سارس-کووید، مرس-کووید، و سارس-کووید-2، معلوم نیست که آیا توصیه‌های قبلی در خصوص دو مورد نخست در مورد این ویروس جدید نیز کارگشا باشد. با مجهولات زیادی طرف هستیم، و پایش‌های دقیقتر و مطالعات بیشتری نیاز است. سنجه‌های دقیقتر درصورت نیاز بایستی عملی شوند، سنجه‌هایی از قبیلِ بازبینیِ آنتی‌بادیِ مرتبط با ویروس و آر.اِن.اِی ویروس در اهداءکنندگان خون یا استفاده از PRT در برخی از مناطق. تا جایی که می‌دانیم، مرکز خونِ ووهان و تمامیِ بانک‌های خون در ایالت هوبِی از دهم فوریه، آرمایش آر.اِن.اِی سارس-کووید-2 را در اهداءکنندگانِ خون آغاز کرده‌اند. هم‌هنگام، به‌واسطه‌ی آنکه آر.آن.اِیِ کوروناویروس‌ها می‌تواند در پلاسما یا لمفوسیت‌ها شناسایی شود، کارمندان مراکز خون و لابراتوآرها باید حفاظت و ایمنیِ زیستی را طی همه‌گیری، بهبود بخشند. ماههای پیش‌رو، حجم عظیمی از اطلاعات پیرامون سارس-کووید-2 و کووید-19 فراهم خواهد آورد که ما را قادر می‌سازد تا تصمیمانی درخصوص این ویروس و ایمنی عمومی اتّخاذ نماییم.

نویسندگان:

لی چانگ Le Chang از مرکزِ ملّیِ آزمایش‌های کلینیکال، بیمارستان پکن {برای مشاهده‌ی وابستگیِ کامل نویسنده به نسخه‌ی انگلیسی مراجعه شود}

یینگ یان Ying Yan از مرکز پژوهش‌‌های پزشکی و مهندسی بیمارستان پکن {برای مشاهده‌ی وابستگیِ کامل نویسنده به نسخه‌ی انگلیسی مراجعه شود}

لونان وانگ Lunan Wang از آکادمی چینی علوم پزشکی {برای مشاهده‌ی وابستگیِ کامل نویسنده به نسخه‌ی انگلیسی مراجعه شود}

مترجم: الهه جلالی، کارشناس ارشد بیومدیکال ژنتیک و مدیر مرکز مشاوره ژنتیک ناجی سلامت سیستان

این نوشتار، ترجمه‌ای است از:

1. Chang, Y. Yan and L.Wang, Coronavirus Disease 2019: Coronaviruses and Blood Safety, TransfusionMedicine Reviews,

https://doi.org/10.1016/j.tmrv.2020.02.003

برای دانلود متن اصلی به این لینک مراجعه شود:

https://www.sciencedirect.com/search/advanced?tak=Coronavirus%20OR%20%22Corona%20virus%22%20OR%20%222019-nCoV%22%20OR%20%22SADS-CoV%22%20OR%20%22SARS-CoV%22%20OR%20%22MERS-CoV%22%20OR%20%E2%80%9CSevere%20Acute%20Respiratory%20Syndrome%E2%80%9D%20OR%20%E2%80%9CMiddle%20East%20Respiratory%20Syndrome%E2%80%9D&articleTypes=REV%2CFLA&show=100&ent=true