پازل حرف‌های ضدغربی کرزی

فرارو- خواه اظهارات کرزی مصرفی داخلی داشته باشد، خواه نه، برخی از تحلیل‌گران شگفت زده اند. دیگران نگران اند که این حرف‌ها به معنای پشتیبانی نکردن او از جنگ قریب‌الوقوع با طالبان است. 

به گزارش سرویس بین الملل فرارو، لورا کینگ در گزارشی که از کابل برای لوس‌آنجلس تایمز نگاشته، به بررسی پازل اظهارات غرب‌ستیزانه کرزی می‌پردازد. 

ترکش‌های حرف عصبی به سرعت می‌آیند، مثل صدای رعد طوفان بهاری. این روزها به دشواری می‌توان به یاد آورد که غرب زمانی به رئیس‌جمهور حامد کرزی، به عنوان یک سیاستمدار خطیب و متحدی بی برو برگردد، خوشامد گفت.

اظهارات آتشین و عمومی رهبر افغانستان، بسیاری از نزدیکان او را نیز دچار حیرت کرده است: چه میزان از این احساسات غرب‌ستیزانه که در هفته گذشته بیان شد واقعی است و چه میزان از آن نمایشی سیاسی است که برای مصرف داخلی تنظیم شده است؟

«با کرزی، شما هیچ‌گاه نخواهید فهمید» سعیدرمضان بشردوست، نماینده افغانی که در تابستان پرآشوب گذشته با او رقابتی نافرجام در انتخابات ریاست جمهوری انجام داد، می‌گوید: «او چیزی را درصبح می‌گوید و چیز دیگری را در بعد از ظهر و ممکن است هر دو معنا را نیز اراده کند.»

نگرانی درباره خلق دمدمی کرزی، ابعادی راهبری برای آمریکا و متحدان نظامیش که در تلاش برای باز‌پس‌گیری ولایت جنوبی قندهار از طالبان هستند، دارد. این استان زادگاه رهبر افغانستان و چراگاه قبیله‌اش پوپالزای است که از نظر سیاسی ذی‌نفوذ می‌باشد. بدون پشتوانه عمومی رئیس جمهور، این کارزار، اگر غیر ممکن نشود، بی‌نهایت دشوار خواهد شد، افسران نظامی غربی این مسئله را می‌دانند.

به هر حال روابط با واشنگتن تا حدی تیره است که کاخ سفید اشاره کرده ممکن است دعوت مربوط به دیدار ماه می(اردیبهشت-خرداد) توسط اوباما که به هنگام دیدار ماه گذشته اش از پایتخت افغانستان طرح شده بود، بازپس گرفته شود. انتقادات اوباما از رهبر افغانستان تیرگی فعلی روابط را استمرار خواهد داد.

اگر رئیس جمهور افغانستان اکنون بلغزد، تردیدهایی درباره نزدیک به یک دهه همکاری او با ایالات متحده پدید خواهد آمد. همکاری‌هایی که در خاموش کردن شعله‌های حملات یازدهم سپتامبر شکل گرفت، زمانی که کرزی از تبعید به وطن بازگشت تا به بسیج مقاومت مردم پشتون علیه طالبان کمک کند.

اگرچه گاهی به سختی، اما این ائتلاف عمدتاً بر پایه هدف مشترکِ در نطفه خفه کردن شورش‌ها و جلوگیری از تبدیل مجدد افغانستان به پناهگاه امن القاعده و دیگر گروه‌های شبه‌ نظامی، دوام آورده است.

شکاف روابط میان آمریکا و کرزی که دست کم برای یک سال مخفی مانده بود، با تغییرات دولت در آمریکا همزمان است. این شکاف با احتمال تقلب در انتخابات ریاست جمهوری تابستان گذشته، عمیق‌تر شده است.اما در طی هفته گذشته این تنش بر همگان عیان شد. 

پنج‌شنبه، کرزی در یک سخنرانی غیرمنتظره به مقامات انتخاباتی گفت بیگانگان و نه افغان‌ها در تقلبات گسترده انتخابات آگوست گذشته نقش داشته اند. دو روز بعد، طی سخنرانی شدیداللحنی برای اعضای پارلمان به دخالت‌های بیجای بیگانگان که به گفته وی حمایت از شورش‌ها بوده حمله کرد و پس از آن در غلوی هیجانی گفت که ممکن است خودش به طالبان بپیوندد. (یک سخنگوی طالبان او را مسخره کرد که از یک «دست‌‌نشانده» غرب استقبال نخواهیم کرد.)

کرزی سپس در مصاحبه‌ای که دوشنبه از بی‌بی‌سی پخش شد، گلایه‌هایی از واشنگتن را مطرح کرد، که تکرار اتهامات پیشینش حتی توام با کنایه‌های ضد آمریکایی بیشتری بود.

گفته شد که کرزی از انتقاد اوباما از فساد در طی سفر به کابل عصبانی و دلخور شده است. «به‌زمامداری» یک عنصر کلیدی در راهبرد ضدشورش جدید ایالات متحده است و کرزی تحت فشار شدیدی برای پاکسازی اداراتش از اختلاس بوده است.

اوباما با نیت نونوار کردن راهبرد آمریکا در افغانستان بر سر کار آمد. رئیس جمهور جورج بوش، از روابطی صمیمی با کرزی بهره‌مند بود، اما برخی سیاست‌گذاران اوباما به این فکر افتادند که به صورت شفاف از کرزی بخواهند تا اصلاحاتی جامع را انجام دهد. در این خلال طالبان بازسازماندهی کرده و ابتکار عمل را به دست گرفته بود.

یکی از عواملی که آرامش این طوفان را دشوار می‌سازد این است که شمار رفتارهای آمریکا با کرزی برای این که او احساس تفاهمی واقعی کند، اندک است. گزارش شده که هم جو بایدن، و هم هالبروک، فرستاده ویژه اوباما به منطقه، با کرزی دعوای سختی داشته اند. هم‌چنین تنش دیرپایی با سفیر کبیر آمریکا وجود دارد که سال گذشته در گزارش‌های دیپلماتیک خود به واشنگتن هشدار داده بود کرزی شریکی غیرقابل اتکاست.

بعضی از تحلیل‌گران به سیل اظهارات ضدخارجی کرزی به عنوان یک تاکتیک عوام‌پسندانه قدیمی می‌نگرند، که با بی‌اعتمادی کهنه افغانی‌ها به خارجی‌ها بازی می‌کند. دفاع از حاکمیت افغانستان به ندرت با عدم اقبال در این کشور مواجه شده است.

البته عناصری در پیغام «فضولی موقوف» کرزی وجود دارد که غرب آن‌ها را می‌پسندد. هم در ارتش آمریکا و هم در محفل‌های دیپلماتیک، «مربوط به افغانستان» یک عبارت کلیدی معروف است که به هدف دراز مدتی اشاره می‌کند که افغانستان خود مسئولیت امنیت و سرنوشت سیاسیش را به عهده گیرد تا سرانجام نیروهای غربی قادر به بازگشت شوند.

اما بسیاری این رفتار رئیس‌جمهور را دمدمی مزاجی تلقی می‌کنند، و آن را ناشی از عوامل متعددی می‌دانند: انزوای کرزی در کاخ ریاست جمهوریش، وابستگی بیش از حد او به یک حلقه تنگ از مشاوران و تمایلی به احساساتی بودن، که با خستگی و استرس تشدید می‌شود.

شکریه برکزی، نماینده پارلمان می‌گوید: «بعضی از کسانی که در کاخ ریاست جمهوری هستند، سعی می‌کنند او را با تحلیل‌هایی نادرست و اطلاعات غلط خوشحال نگاه دارند.» وی می‌افزاید: «معضل مدیریت ذره‌ای نیز وجود دارد؛ که فرصت اندیشیدن به مسائل مهم کشوری را باقی نمی‌گذارد.»

مشاهده کرزی از نزدیک نشان‌گر سال‌ها سرخوردگی، انقیاد و بیرون بودن از مسیری آزاد است.

داود سلطانزی می‌گوید: «او بسیار اندوهگین و بسیار بسیار عصبانی بود.» این نماینده مجلس از ملاقات طوفانی روز یکشنبه او با اعضای پارلمان این‌ها را می‌گوید. اعضای مجلس دوم افغانستان در صدد تقلیل قدرت کرزی برای سرپرستی انتخابات پارلمانی که بناست در این سال انجام شود، بوده اند و رئیس جمهور نیز با عصبانیت واکنش نشان داده است.

بعضی از دیپلمات‌های ارشد غربی در کابل به ادبیات گزنده کرزی خوش‌بین هستند، و این را تلاشی برای کاهش فشارها و ایجاد سدی در برابر انتقادات مخالفان، در صورت موافقت وی با خواسته‌های ایالات متحده و ناتو در بعضی موارد می‌دانند.

فرصت‌های فراوانی برای کرزی وجود دارد تا پای خود را از بعضی اقدامات خاص غرب، نظیر عملیات‌هایی نظامی که به تلفات غیرنظامی می‌انجامد، بیرون بکشد، تا زمانی که با اهداف سیاسی در تعارض نیافتد.

ناتو روز سه‌شنبه گفت در اثر یک حمله هوایی چهار غیر نظامی در جنوب افغانستان کشته شدند. جدای از آن، ناتو اعلام کرده است که درباره کشته شدن یک کودک و سه غیر نظامی دیگر که در هنگام مبارزه با شورش‌های غرب این کشور رخ داده، تحقیق می‌کند. هم‌چنین این هفته، ناتو مسئولیت مرگ پنج غیرنظامی را که شامل یک دختر نوجوان و دو زن باردار می‌شدند، پذیرفت.

اما، حتی اگر کرزی بتواند حمایت عمومی را در مسائلی نظیر کشتار غیرنظامیان کسب نماید، بسیاری از ناظران او را در نقش رهبری خویش سرگردان می‌یابند.

عزیز رفیعی می‌گوید: «او هیچ‌گاه یک برنامه جدی نداشته است، او صرفاً به وقایع واکنش نشان می‌دهد.» مدیر فروم جامعه مدنی افغانستان، که یک گروه دموکراسی‌‎خواه است می‌افزاید: «هیچ چشم‌انداز بلندمدتی برای کشور وجود ندارد.»

اظهارات اخیر کرزی جنب و جوش اندکی در افغانستان پدید آورده است، اما افغان‌هایی که حرف‌های او را شنیده اند، با ترکیبی از نگرانی و غرور ملی واکنش نشان داده اند.

«این حرف‌هایی که او درباره غرب گفته، تنها مشکلاتی برای خودش و کشور پدید می‌آورد.» این‌ها را محمد آیمال، افسر 22 ساله‌ای در کابل می‌گوید. اما عبدالواحد، کارمند 33 ساله دولت، چنین نظری ندارد: «پیش از کرزی، ما رئیس‌ جمهور یا دولت نداشته ایم، وظیفه‌ او حفظ آمریکایی‌ها نیست.»