دومین سورپرایز شی؟

دو ماه پس از ارائه یک طرح مبهم برای پایان دادن به جنگ در اوکراین، رئیس‌جمهور چین، به عنوان متحد نزدیک پوتین روز چهارشنبه (۶اردیبهشت‌ماه) به درخواست‌های مکرر رئیس‌جمهور اوکراین برای گفتگو پاسخ داد. «دیوید پیرسون» «مارک سانتورا» و «ویویان وانگ» در گزارش ۲۶آوریل در نیویورک‌تایمز نوشتند، گفت‌وگوی تلفنی یک ساعته بین «شی جین پینگ» و «ولودیمیر زلنسکی» اولین تماس شناخته‌شده بین دو رهبر از زمان حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، گزارش رسمی چین از این گفتگو به‌دلیل حذف دو کلمه «روسیه» و «جنگ» قابل توجه بود. در عوض، این گزارش به نیاز به «حل و فصل سیاسی بحران اوکراین» اشاره کرد و نسبت به خطر تشدید تنش هسته‌ای هشدار داد. زلنسکی نیز گفت که دو رهبر «یک تماس تلفنی طولانی و معنا‌دار داشتند.» در ماه‌های اخیر، شی تلاش کرده است با کمک به احیای روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران و با پهن کردن فرش قرمز در پکن برای دیدار رهبران جهان مانند امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه وجهه خود را به‌عنوان یک دولتمرد جهانی برجسته کند. مقام‌های ایالات متحده و متحدانش این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا شی این توانایی را دارد که به میانجی‌گری برای صلح در اوکراین کمک کند - یا حتی با توجه به روابط نزدیکش با کرملین، قصد انجام این کار را دارد یا خیر -، اما در ماه فوریه، چین یک طرح ۱۲ماده‌ای را منتشر کرد که مسیری را برای پایان دادن به جنگ ترسیم می‌کند.

روسیه روز چهارشنبه از طریق وزارت خارجه خود پاسخی خاموش به این تماس تلفنی داد. «ماریا زاخارووا»، سخنگوی این وزارتخانه گفت: «ما آمادگی طرف چینی را برای تلاش و حرکت به سوی فرآیند مذاکره یادآوری می‌کنیم.» وی افزود: «بعید است که هر گونه طرحی برای صلح توسط دست‌نشانده‌های تحت کنترل واشنگتن جدی گرفته شود.» دولت بایدن از این تماس استقبال و آن را «اقدامی خوب» خواند. «جان اف. کربی» سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: اینکه آیا این امر «به نوعی تلاش صلح معنادار، یا طرح یا پیشنهاد منتهی خواهد شد باید منتظر ماند و دید؛ اما فکر نمی‌کنم چنین امری رخ دهد.» درحالی‌که غرب برای مجازات روسیه به‌دلیل حمله فوریه۲۰۲۲ مسکو را در سطح جهانی منزوی کرده است؛ اما رهبران روسیه برای ایجاد روابط جدید با سایر کشور‌ها و تقویت اتحاد‌های موجود تلاش کرده‌اند. چین به‌ویژه به روسیه نزدیک شده است.

با این حال، مقام‌های آمریکایی می‌گویند که اعتقاد دارند پکن به‌طور جدی ارسال کمک نظامی به مسکو را برای جنگ در اوکراین در نظر دارد. چین و اوکراین تا قبل از جنگ روسیه علیه این کشور، روابط خوبی با هم داشتند. چین تا سال۲۰۱۹ بزرگ‌ترین شریک تجاری اوکراین و بزرگ‌ترین واردکننده جو و سنگ آهن این کشور بود. اوکراین همچنین بزرگ‌ترین تامین کننده ذرت چین و دومین تامین کننده بزرگ تسلیحات آن بود. اولین ناو هواپیمابر چین، لیائونینگ، یک کشتی فرسوده و بی‌خاصیت دوران شوروی بود که از اوکراین خریداری شد و نیروی دریایی چین آن را بازسازی کرد. «کین گانگ» وزیر امور خارجه چین هم روز پنج‌شنبه تاکید کرد: گفت‌وگوی تلفنی میان روسای جمهور چین و اوکراین گام مهمی در راستای حل سیاسی بحران اوکراین است.

«جون مای» هم در گزارشی در «ساوث چاینا مورنینگ پست» نوشت که پس از تماس تلفنی روسای جمهور چین و اوکراین، دولت چین هیاتی به رهبری «لی هوئی»، نماینده ویژه پکن در امور اوراسیا را به‌عنوان «نماینده ویژه» به کی‌یف و «سایر کشورها» خواهد فرستاد. این نماینده ویژه «ارتباطاتی عمیق و گسترده» را با تمام طرف‌های درگیر «برای یافتن راه‌حل‌های سیاسی برای بحران اوکراین» برقرار خواهد کرد. «لی» پیش‌تر سفیر چین در روسیه بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ بوده و چهره‌ای آشنا برای پوتین است.

این تماس تلفنی در حالی است که چارلز استراتفورد، گزارشگر الجزیره هم در گزارش ۲۸آوریل نوشت، در پی حمله نیرو‌های روسی به شهر‌ها و مناطق سراسر اوکراین (از جمله کی‌یف) در یکسری حملات هوایی شبانه، دست‌کم ۱۲نفر کشته و تعدادی زخمی شدند. نیرو‌های امدادی دیروز جمعه، ساعاتی پس از اولین حمله گسترده در چند ماه گذشته، در جست‌وجوی بازماندگان بودند. «ایهور کلیمنکو» وزیر کشور گفت که در شهر مرکزی «اومان»، بر اثر اصابت موشک به یک بلوک آپارتمانی، حداقل ۱۰نفر کشته و ۱۷نفر زخمی شدند. «بوریس فیلاتوف» شهردار شهر دنیپرو نیز گفت: یک زن و یک کودک خردسال در حملاتی در ساعات اولیه روز جمعه کشته شدند ویدئو‌های به اشتراک گذاشته‌شده در رسانه‌های اجتماعی بخشی از ساختمان اومان، شهری با ۸۰هزار نفر جمعیت در استان چرکاسی را نشان می‌دهد که زیر آتش قرار گرفته است.

رئیس‌جمهور اوکراین در تلگرام نوشت که «این حمله روسیه باید با واکنش عادلانه اوکراین و جهان روبه‌رو شود.» از اواخر سال گذشته، روسیه تقریبا هر هفته چنین حملاتی را انجام داد، اگرچه با پایان زمستان کاهش یافت و کشور‌های غربی گفتند که مسکو بسیاری از زرادخانه موشک‌های دوربرد خود را در تلاشی ناموفق برای تصرف شهر‌های اوکراین مصرف کرده است. مسکو می‌گوید که غیرنظامیان را به‌طور عمدی هدف قرار نمی‌دهد؛ اما حملات آن باعث کشته شدن هزاران نفر و ویران شدن شهر‌ها و شهرک‌ها در سراسر اوکراین شده است. با این حال، مقام‌های شهری گفتند که سامانه‌های پدافند هوایی حداقل ۱۱موشک کروز و دو پهپاد را منهدم کرد. یکی از ساکنان کی‌یف از طریق پیامک به الجزیره گفت: «با انفجار از خواب بیدار شدم. احساس کردیم زلزله بود.» موج حملات در حالی رخ می‌دهد که نیرو‌های مسکو به نبرد برای کنترل شهر ویران شده باخموت ادامه می‌دهند و کی‌یف برای بازپس‌گیری قلمرو در شرق و جنوب کشور آماده می‌شود. به نوشته الجزیره، این حملات پس از تماس تلفنی بین زلنسکی و رئیس‌جمهور چین صورت گرفت.