چهار ریسک برای هراس از بورس

معاملات بورس تهران در بین تعطیلات نوروز ادامه پیدا کرد و شاخص کل سهام نتوانست کارنامه‌ای بهتر از رشد حدود ۳‌ درصدی به دست سهامداران خود بدهد.

به گزارش دنیای اقتصاد، هر چند در ۱۴۰۲ بورس تهران به‌سختی با رشد ۱۱.۹۷درصدی همراه شد. در میان بازار‌های موازی نیز دلار با رشد درصدی ۲۶.۳۱ درصد روبه‌رو شد و سکه نیز ۲۵.۹۷درصد گران‌تر قیمت خورد. شاخص کل تالار شیشه‌ای در معاملات ۱۴۰۳ قدم در مسیر احتیاطی گذاشته، موضوعی که باعث افزایش تردید‌های معامله گران بورسی نسبت به تغییر مسیر بازار شده است.

بررسی رفتار معامله‌گران در فروردین سال‌های گذشته نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران معمولا بدون احتیاط و هیجان بسیاری وارد تالار شیشه‌ای شده‌اند. اما امسال قضیه متفاوت بوده است و سایه تردید در ورود پول به بازار سهام همانند سال قبل به قوت خود باقی است. همزمان با آغاز معاملات بورسی در سال جدید، در برخی از روز‌ها شاهد رکودی شدن معاملات بوده‌ایم و ارزش معاملات خرد سهام در بیشتر روز‌ها در سطوح کمتر از ۵ هزار میلیارد تومان قرار داشت، به طوری که خروج پول‌های حقیقی از گردونه معاملات سهام نیز در برخی از روز‌ها ادامه پیدا کرد.

این فرار پول‌ها و نبود خریدار قرص و محکم در حالی ادامه دارد که برآورد‌های تحلیلگران از نسبت قیمت به سود نشان از ثبت رقم ۷.۵ واحدی دارد که کمترین میزان از پاییز ۱۴۰۱ به شمار می‌رود. یعنی درست زمانی که روند صعودی قیمت‌ها در بازار‌های موازی آغاز شده است، این سنجه بازار سهام بعد از ۲ سال، به کمتر از پیش‌بینی‌ها رسیده است و در قیاس با روز‌های اوج قیمت سهام در مرداد ۹۹ (۴۱.۹۹واحد)، ۸۲ درصد تعدیل شده است. اما ابهام بزرگ در این میان این است که چرا این میزان از افت نتوانسته سرمایه‌گذاران را به خرید سهام ارزنده تالار شیشه‌ای ترغیب کند؟ بی‌رغبتی‌ای که به نظر می‌رسد از یک سو به سیاستگذاری‌های اقتصادی و اثرات آن بر بورس بازمی‌گردد و از سوی دیگر به گمانه‌زنی‌های قوی از گران شدن قیمت‌ها در بازار‌های موازی.

ریسک‌های اثرگذار بر ورود پول

پرواضح است که در چنین شرایطی عوامل مذکور سد دفاعی محکمی در برابر ورود سرمایه به بازار سهام محسوب می‌شوند. در همین راستا کارشناسان بازار سرمایه معتقدند بورس ۱۴۰۳ همچنان با ریسک‌های متعددی دست‌به‌گریبان است. در واکاوی ریسک‌های مختلف و اثری که می‌تواند بر بازار سهام داشته باشند، اظهارات گوناگونی مطرح می‌شود.

در همین رابطه محمد غفوری، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به ریسک‌های حاکم بر بازار، گفت: قبل از پرداختن به این موضوع باید گفت که بازار‌ها شبیه یک استادیوم هستند با در‌های کوچک. این مثال به‌روشنی می‌تواند وضعیت بازار سهام را ترسیم کند. با توجه به اینکه بازارساز نقش مهمی در بخش بزرگی از بورس ایفا می‌کند، اصولا معامله‌گران تاثیر چندانی در روند این بازار ندارند. در واقع باید اینطور بیان کرد که تمام اتفاقات و تصمیماتی که در بازار از سوی بازارساز رخ می‌دهد، تحولات گسترده‌ای را رقم می‌زند.

به عنوان مثال در سال ۲۰۰۸ تنها ۵۰ میلیارد دلار سفارش فروش توانست بزرگ‌ترین فروپاشی بازار‌های سرمایه‌ای را رقم بزند؛ بنابراین همان‌طور که در سال قبل نیز مشاهده کردیم ابلاغیه‌ها و تصمیمات گوناگون می‌توانند مسیر بازار را تغییر دهند. برخی از تصمیمات باعث می‌شوند بورس از واقعیت موجود دور بماند و ارزندگی نیز به داد بازار نرسد. تجربه سال‌های قبل حاکی از این است که سهامداران در مواجهه با بخشنامه‌های مختلف به‌سرعت وارد فاز هیجانی شده و بازار را به هم ریختند. به همین دلیل شاید بتوان مهم‌ترین ریسک بورس تهران را از ناحیه بازارساز دانست که اثرات مشخصی بر روند بازار سهام ایفا می‌کند. هر جرقه‌ای که از سوی بازار زده شود باعث رفتار‌های هیجانی در بازار می‌شود.

او در ادامه اظهار کرد: بازار سهام سه سال است که درگیر رکود شده و مهم‌ترین دلیل این امر به مواضع بازارساز باز می‌گردد. این مهم از سوی سرمایه‌گذاران ردیابی شده است. آن‌ها دریافتند که سیاستگذار می‌تواند بازار را به انحای مختلف غافلگیر کند. از‌ این‌رو ورود پول به بازار سهام با تردید و نگرانی همراه است.

به گفته این کارشناس، دومین ریسک بازار سهام را باید به مباحث مرتبط با سود سپرده‌های بانکی گره زد. این موضوع از این حیث مهم محسوب می‌شود که میانگین نرخ بهره و سود‌های سپرده در افزایشی‌ترین حالت ممکن به سر می‌برند. با توجه به اینکه سپرده بانکی برای سرمایه‌گذاران در زمره بازار‌های کم‌ریسک قرار دارد، نوسانات افزایشی می‌تواند نقدینگی سرمایه‌گذاران خرد را به سمت بانک‌ها هدایت کند. در سال گذشته سیاست‌های انقباضی تهدید بزرگی برای بورس بود و بنابر تدابیر سیاستگذار گردش پول به پایین‌ترین حالت خود رسید. اگر چه سیاست مذکور باید بتواند تورم را کنترل کند، اما همان‌طور که ملاحظه کردیم در کنار این مهم، رشد تولید نیز با مخاطرات بسیاری همراه بود. به نظر می‌رسد اهدافی که در راستای سیاست‌های انقباضی ترسیم شده تا زمان تنش‌های حاکم بر روابط بین‌المللی ایران قابل دستیابی نباشند. از این‌رو پافشاری بر سیاست‌های انقباضی می‌تواند سیگنال منفی برای بازار سهام به حساب بیاید. اما بازار سهام قرار است با چه ریسک‌های دیگری مواجه شود؟

غفوری در همین رابطه به ریسک سوم اشاره و اظهار کرد: وضعیت قیمت‌ها در بازار جهانی می‌تواند بر سمت‌وسوی بورس تهران اثرگذار باشد. با توجه به اینکه بیشترین صنایع فعال در بورس، دلار محور هستند، کلیت بازاراز فراز و فرود قیمت‌های جهانی تاثیر می‌پذیرد. نظریه اکثر تحلیلگران جهانی نیز حول یک محور مهم می‌چرخد، اینکه با رسیدن تورم به حدود ۲ درصد در راستای اهداف فدرال رزرو، آمریکا باز هم می‌تواند به سمت کاهش نرخ بهره گام بردارد. این موضوع سیگنال مثبتی به کامودیتی‌محور‌ها مخابره می‌کند و از افزایش تقاضا در این بازار خبر می‌دهد. به همین دلیل است که تحرکات جهانی با وسواس شدیدی از سوی سهامداران دنبال می‌شود. هر گونه اتفاق در این حیطه می‌تواند صنایع مرتبط را تحت‌تاثیر قرار دهد.

این کارشناس، چهارمین ریسک بورس ۱۴۰۳ را فاصله قیمت دلار نیمایی با دلار آزاد دانست و گفت: فاصله بیش از ۵۰ درصدی اگر کمتر نشود، سودسازی شرکت‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد. هر چقدر قیمت دلار نیما افزایش یابد، شرکت‌های صادراتی با تحرکات بیشتری روبه‌رو خواهند شد؛ بنابراین تصمیمات دستوری پیرامون نرخ دلار نیمایی یکی از ریسک‌های بزرگ بازار سهام محسوب می‌شود که تمام بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این ریسک‌ها برخی اتفاقات از جمله تنش‌های بین‌المللی و نتیجه انتخابات آمریکا و متعاقبا پیامد آن بر نرخ دلار در زمره ریسک‌هایی هستند که به‌مرور نقش مهمی در روند بازار‌های مالی ایران ایفا می‌کنند. در سال جاری بازار سهام با ریسک‌های جدی‌تری مواجه است. به نظر می‌رسد سالی پر از نوسان در انتظار بورس‌بازان باشد.