سردرگمی واشنگتن در مواجهه با ناآرامی های بهار عرب

فرارو- در حالیکه انقلاب های گسترده بهار عرب فرصت های جدیدی را برای دیپلماسی آمریکایی ایجاد کرد، این ناآرامی ها ایالات متحده را با چالش هایی که بدترین سناریوی ممکن تلقی می شود و آنچه پیش از این به هیچ وجه قابل تصور نبود روبرو کرده است.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، چه شرایطی پیش می آید اگر درخواست فلسطینی ها برای رسمیت یافتن کشورشان در سازمان ملل، علیرغم مخالفت های آمریکا محقق شود؛ آیا این امر اسرائیل را به دادگاه بین المللی کیفری می کشاند، بر خشم آمریکایی ها می افزاید، یا آغازگر دور جدیدی از تشنج و خشونت در کرانه باختری و غزه خواهد بود؟

یا چه خواهد شد اگر مصر که پس از چند دهه حکومت مستبدانه از زیر سایه دیکتاتوری حسنی مبارک سر بیرون می آورد، به شعارها و مطالبات ضد اسرائیلی مردم در خیابان ها پاسخ داده و معاهده کمپ دیوید که برای سه دهه بنیان ثبات در روابط اعراب- اسرائیل محسوب می شد را لغو کند؟

هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه اخیر خود با خبرنگار و سردبیر روزنامه نیویورک تایمز تصریح کرد: «ما با بیداری عربی روبرو هستیم که هیچ کس حتی تصورش را نمی کرد و تعداد انگشت شماری طی چند سال اخیر آن را پیش بینی می کردند. بیداری که بسیاری از تعصبات و عقاید خشک سابق را کنار می زند.»

این بیداری می تواند نفوذ آمریکایی در منطقه را کنار زده یا دستکم آن را تضعیف کند. سخنرانی جسورانه محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین طی روز جمعه در راستای کسب عضویت کامل در سازمان ملل بیانگر رد عمومی دیپلماسی آمریکایی طی هفته های اخیر بود. سخنان وی در شرایطی ایراد شد که نگرانی های روز افزون در مورد وخامت روابط میان مصر و اسرائیل و میان ترکیه و اسرائیل به عنوان سه کشوری که مقتدرترین متحدان آمریکا در منطقه محسوب می شدند را در صدر مسائل منطقه ای قرار داده است.

مواجهه با دیپلماسی خاورمیانه هیچ گاه مسئله ای آسان نبوده اما حوادث اخیر شرایط منطقه را چنان آشفته کرده که آمریکا درحال حاضر با ترس از اینکه مجبور به جانبداری دیپلماتیک و یا بدتر از آن، اختلاف نظامی میان متحدان خود در منطقه شود، روبرو است. نتایج فرضی چنین پیشامدهایی چندان دور از واقعیت نیست. چه اتفاقی خواهد افتاد اگر ترکیه به عنوان یکی از متحدان ناتو که آمریکا براساس توافقات با دفاع از این کشور مرتبط است، کشتی های جنگی را برای همراهی کشتی های غزه راهی کند تا به گفته رجب طیب اردوغان، نخست وزیر این کشور با موانع اسرائیلی مقابله کند؟

بحران هایی مانند اخراج سفیر اسرائیل از ترکیه، حمله به سفارت اسرائیل در قاهره و تظاهرات مقابل سفارت این رژیم در عمان اردون بر ضرورت چاره اندیشی در این زمینه افزوده و دولت اوباما را مجبور به ارزیابی مجدد برخی از تعهدات اساسی این رژیم کرده است.

رابرت مالی، تحلیل گر ارشد واشنگتن در گروه بحران بین المللی در این باره می گوید: «منطقه با سردرگمی و آشفتگی روبرو شده و تمام ابزارهایی که آمریکا در گذشته به کار می گرفت، تاثیر و نفوذ خود را از دست داده اند.»

آمریکا به عنوان یکی از قدرت های جهان و عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل هنوز هم توانایی بالایی برای تاثیر بر مسائل منطقه دارد و این همان نکته ای است که پس از حمله به سفارت اسرائیل در قاهره طی ماه جاری، در سراسیمگی باراک اوباما، هیلاری کلینتون و لئون پانتا در تماس های تلفنی خود با همتایان مصری و اسرائیلی شان برای کاهش تنش ها نمایان بود.

سرنگونی رهبرانی که برای چند دهه از ثبات حکومتی برخوردار بودند –مبارک، معمر قذافی و بن علی از تونس- نیروهای قدرتمند و غیرقابل پیش بینی را به راه انداخته که آمریکا تازه دست به گریبانشان شده و به نظر می رسد طی سال های آینده نیز در چنین شرایطی باقی بماند.

تحولات در مصر در حالی بر روند انتقال قدرت از طریق دموکراتیک تاثیر گذاشته که این کشور دورنمایی را متصور شده که در آن می توان معاهده کمپ دیوید با اسرائیل را لغو کرد؛ عصام شرف، نخست وزیر مصر هفته گذشته در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ترکیه اعلام کرد که این معاهده، مقدس نیست و همیشه قابل بحث و تغییر است.

این در حالی است که دولت آمریکا به خصوص کلینتون در سویی دیگر، ماه ها زمان صرف میانجی گری میان ترکیه و اسرائیل کرده تا روابط میان دو طرف که در پی حوادث کشتی مرمره و کشته شدن 9 تن از شهروندان ترک به تنش کشیده شد را ترمیم کند اما تنها شاهد افزایش این تنش ها در پی انتشار گزارش سازمان ملل بود که به زعم بسیاری به صورت جانبدارانه ای علیه ترکیه تنظیم شده بود.

حمایت تمام عیار از اسرائیل مطمئناً یکی از سیاست های خارجی همیشگی آمریکا در گذر سال ها بوده و این حمایت حتی به هزینه حمایت سیاسی و دیپلماتیک در دیگر بخش های منطقه صورت گرفته اما دولت اوباما همچنین به دنبال ارتقا روابط با ترکیه پس از حمله به عراق در سال 2003 بوده است.

ترکیه که در تلاش برای افزایش نفوذ خود در منطقه است، از دیدگاه دولت آمریکا متحدی مهم در واکنش بین المللی به ناآرامی های لیبی و تلاش های دیپلماتیک برای منزوی کردن بشار اسد، رئیس جمهور سوریه محسوب می شود. دولت اوباما ماه گذشته با درخواست ترکیه مبنی بر به تعویق انداختن تحریم ها علیه دولت اسد به منظور ایجاد فرصت دیپلماتیک برای حل مشکلات موجود، موافقت کرد. و طی ماه جاری، تنها چند روز پیش از اخراج سفیر اسرائیل از آنکارا، با نصب سیستم رادار آمریکایی که بخشی از سیستم جدید سپر دفاع موشکی ناتو محسوب می شود، موافقت کرد تا بر اهمیت خود در پیشبرد اهداف سیاسی دو دولت تاکید داشته باشد.

کلینتون در مصاحبه خود ابراز امیدواری کرد که آمریکا قادر به حمایت از دموکراسی خواهی انقلاب های عربی است و با اشاره به محدودیت هایی که دولت در داخل با آن روبرو است اعلام کرد که بحران بودجه کشور باعث شده جمهوری خواهان خواستار کاهش کمک های خارجی، به خصوص به فلسطینی ها و دیگر کشورهایی که با اسرائیل دشمنی دارند، شوند.

وی تصریح کرد: «این فرصت خوبی برای آمریکا است اما مشکلات مالی و در برخی موارد موانع سیاسی، فعالیت های ما را محدود کرده اما با وجود این محدودیت ها ما تمام تلاش خود را به کار می گیریم تا از فرصت های موجود در تونس، لیبی، مصر و ورای این ها به خوبی بهره ببریم.»

دولت آمریکا با انتقادات شدیدی مبنی بر اینکه تلاش چندانی برای حمایت از اسرائیل صورت نداده یا در مواجهه با برخی از انقلاب های عربی بیش از اندازه نقش حمایت کننده داشته، در حالیکه در مورد سرکوبها در بحرین همچنان سکوت اختیار کرده، روبرو است. همین عوامل نشان می دهند که شرایط منطقه تا چه اندازه آشفته است و آمریکا تا چه حد در تقلا برای مواجهه با حوادثی است که تمام ابعاد آن هنوز به طور کامل آشکار نشده است.

رابرت دانین، یکی از اعضای ارشد شورای روابط خارجه آمریکا می گوید: «شرایط بسیار سیال و غیرقابل پیش بینی است، تا جایی که می توان گفت این آنها نیستد که قطار را هدایت می کنند، بلکه تنها در برابر روند حرکت این قطار واکنش نشان می دهند و هیچ کس به درستی نمی داند این قطار به کدام سو می رود.»