چین؛ مانع بزرگ گسترش فعالیت های آمریکا در آسیا

فرارو- آخرین باری که شهر دورافتاده داروین استرالیا نقشی قابل توجه در برنامه های نظامی آمریکا ایفا کرد به روزهای نخست جنگ جهانی دوم باز می گردد، زمانی که ژنرال داگلاس مک آرتور از این بندر به عنوان پایگاهی برای فعالیت های خود در جهت خالی کردن اقیانوس آرام از حضور ژاپنی ها استفاده کرد.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، به همین دلیل است که حضور رئیس جمهور آمریکا در کانبرا، پایتخت استرالیا طی روز چهارشنبه را می توان تا حدودی نمادین دانست؛ سفری که با بیانیه ای مبنی بر اینکه آمریکا قصد دارد از داروین به عنوان مرکز جدید عملیات های خود در آسیا بهره ببرد، همراه است. اقدامی که در راستای تلاش های اخیر ایالات متحده برای تقویت حضور در منطقه و رقابت با حضور روز افزون چین صورت می گیرد.

آمریکا این روزها گام های نخست را که البته هنوز چندان عملی نشده اند برمی دارد تا به متحدان آسیایی خود ثابت کند در شرایطی که جنگ در عراق و افغانستان به فصل آخر خود نزدیک می شود، هنوز هم می خواهد قدرت نظامی و اقتصادی مهم در منطقه باقی بماند. با گذشت چند دهه ای که پنتاگون مشغول کاهش تدریجی حضور نظامی در آسیا بوده، این پایگاه جدید در استرالیا هواپیماها و کشتی های آمریکایی را به راه های تجاری در دریای جنوبی چین نزدیکتر می کند، جایی که متحدان قدیمی آمریکا نگران مسئله تقویت بازوی نظامی چین در آن هستند.

چین طی یک سال و نیم اخیر تحرکاتی را برای حمایت از مطالبات ارضی در آب های نزدیک به ویتنام و فیلیپین داشته است. این در حالی است که بسیاری از کشورهای کوچکتر این منطقه خواستار تعامل مجدد واشنگتن در منطقه به عنوان یک وزنه تعادلی هستند. هوآنگ جینگ، کارشناس سیاست خارجی چین در موسسه بروکینگز در واشنگتن در این باره می گوید: «آمریکا نیاز دارد که به چینی ها نشان دهد هنوز قدرت درهم شکستن آنها را دارد، این اقدام یک مانع تراشی سیاسی است.»

اتخاذ رویکرد قدرت نمایی در برابر چین، برای آمریکا پیامدهای گسترده ای دارد که نه تنها ژئوپلتیک، که اقتصادی نیز خواهد بود. در شرایطی که جمهوری خواهان در خانه خواستار اجرای اقداماتی علیه سیاست ارزی و فعالیت های تجاری چین هستند، باراک اوباما قصد دارد در اعمال فشار بر پکن، با قدرت عمل کند. وی اقداماتی را در جهت برنامه راه اندازی منطقه آزاد تجاری اقیانوس آرام اجرایی کرده و این برنامه در حال حاضر شامل چین نمی شود.

برای پنتاگون که با برنامه کاهش بودجه در کنگره روبرو است، تغییر تمرکز به سمت آسیا نیازمند استدلال محکمی علیه کاهش حضور ناوگان ها در اقیانوس آرام است- مسئله ای که در سفر اخیر لئون پانتا، وزیر دفاع آمریکا به منطقه با صراحت از سوی وی رد شد. پانتا و هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا از طرفداران نخست تاکید بر حضور در آسیا هستند، ضمن اینکه کلینتون در حال تقویت روابط با متحدان قدیمی مانند ژاپن و کره جنوبی و ایجاد شرکای جدید مانند هند و اندونزی است.

این در حالی است که در کاخ سفید نیز توماس دونیلون، مشاور امنیت ملی آمریکا مسئله «نیاز مبرم این کشور به توازن مجدد تاکید استراتژیک خود» را به بحث کشانده و معتقد است این تاکید باید از دو جنگ عراق و افغانستان به سمت آسیا سوق پیدا کند.

در حال حاضر چین به بزرگترین شریک تجاری اکثر کشورها در منطقه تبدیل شده و همین امر نفوذ اقتصادی آمریکا را تحت الشعاع قرار داده است. این کشور همچنین در حال طرح ریزی قدرت نظامی گسترده خود در ابعادی است که در تاریخ مدرن آن سابقه نداشته است. بودجه نظامی واقعی چین مشخص نیست اما به اعتقاد کارشناسان رقم آن طی یک دهه اخیر سه برابر شده و همین امر به چین این امکان را می دهد که حضور دریایی نسبتاً ضعیف خود را با ساخت کشتی های مدرن بیشتر که می توانند دامنه وسیع تری را بپیمایند و مسلح کردن اولین ناو هواپیمابر خود، تقویت کند. این کشور هواپیماهای رادارگریز خود را به نمایش گذاشته و تسلیحات پیشرفته ای را از روسیه خریداری کرده است.

مخارج نظامی آمریکا بسیار بیشتر از پیش بینی کارشناسان در مورد بودجه واقعی نظامی چین است اما بخش عمده بودجه آمریکا به دلیل درگیرها در افغانستان و عراق بلعیده می شود. ضمن اینکه دولت اوباما متعهد به کاهش 400 میلیارد دلاری بودجه طی 10 سال آینده شده و مناقشات بر سر بودجه می تواند منجر به کاهش بیشتر آن نیز شود. موقعیت آمریکا زمینه فعالیت برای چین با ادعاهای بیشتر را گسترش می دهد.

اوایل سال گذشته بود که مقامات چینی به مقامات دولت آمریکا حین سفر به پکن هشدار دادند که به هیچ وجه دخالت در امور منطقه را بر نمی تابند. طی سال جاری نیز، هواپیماها و کشتی های چینی اجرای اقدامات موثرتری را آغاز کرده اند. مقامات رسمی در فیلیپین می گویند نیروهای چینی شش بار وارد آب ها یا محدوده هوایی فیلیپین شده اند، از جمله یکبار که یک ناوچه چینی به سمت یک قایق ماهیگیری فیلیپینی شلیک کرد. از سوی دیگر ویتنام نیز گزارش داده است که کشتی های چینی کابل های دو کشتی اکتشافی این کشور که در حال انجام بررسی های لرزه ای بودند را قطع کرده است.

روز پنج شنبه بود که مقامات فیلیپین اعلام کردند چین اخیراً به برنامه آنها برای اکتشاف آب های کمتر از 50 مایل از سواحل فیلیپین اعتراض کرده و این آب ها را تحت حوزه ارضی خود دانسته است. آمریکا نیز از سال گذشته دست به کار شد و برنامه بررسی چهارساله پنتاگون چندین کشور را در منطقه به عنوان شرکای استراتژیک شناسایی کرد. این کشور همچنین کار خود برای بازسازی روابط دوجانبه با میانمار و تقویت روابط با اندونزی را آغاز کرده است.

یکی از جوانب قابل توجه در نشست منطقه ای در هانوی در تابستان سال 2010 بروز کرد، زمانیکه هیلاری کلینتون قویاً تاکید کرد که آمریکا به شدت خواستار حفظ خطوط دریایی آزاد و صلح آمیز در دریای جنوبی چین است. وی خواستار حل و فصل تمام اختلافات در مجامع بین المللی شد اما با مخالفت وزیر امور خارجه چین روبرو گردید.

این خطوط ناوبری سالانه مجموعا 5 تریلیون و 300 میلیارد دلار تجارت دوجانبه را شامل می شوند که از این رقم یک تریلیون و 200 میلیارد دلار متوجه آمریکا است. مقامات دولت اوباما نقش مهم این خطوط را تنها محدود به منافع آمریکا نمی دانند. بنیامین رودز، معاون مشاور امنیت ملی اوباما در امور ارتباطات راهبردی می گوید اوباما تمرکز خود را معطوف به پاسخگویی به منافع فوق العاده ای که آمریکا در منطقه دارد و همچنین تمایل کشورهای منطقه برای ایفای نقش از سوی آمریکا کرده است.
 
به همین دلیل است که اوباما قصد دارد طی هفته جاری در نشست 16 کشور در ششمین اجلاس سران شرق آسیا در بالی شرکت کند تا این نخستین بار باشد که رئیس جمهوری از آمریکا در این اجلاس حضور دارد.

این اقدام بخشی از استراتژی وسیع تر برای روی آوردن به چندجانبه گرایی است. طی سال های اخیر واشنگتن گروه های منطقه ای آسیایی را عواملی دانسته که امکان فعالیت اش را محدود کرده اند، در حالیکه چین پیش از تبدیل شدن به ابرقدرت منطقه ای به مشارکت منطقه ای روی آورده بود. با این حال اقدامات آمریکا برای پررنگ کردن نقش خود در منطقه می تواند بر مناسبات واشنگتن و پکن تاثیر بگذارد. بسیاری از مقامات چینی نمی توانند تقویت موقعیت آمریکا در منطقه را بپذیرند.

گلوبال تایمز در شماره روز پنج شنبه خود نوشت آمریکا در تلاش برای ایجاد یک باند علیه مطالبات ارضی چین در دریای جنوبی چین است. بسیاری از چینی ها از اقدامات اخیر آمریکا در منطقه به خشم آمده اند و این اقدامات را به شدت مورد انتقاد قرار می دهند. برخی کارشناسان معتقدند آمریکا می خواهد از کشورهای کوچک به عنوان عروسک های خیمه شب بازی استفاده کند و با پنهان شدن در پس آنها چین را احاطه کند.

البته در این میان کارشناسانی نیز حضور دارند که عقایدی متفاوت دارند؛ شی ینهونگ، رئیس مرکز مطالعات آمریکا در دانشگاه رنمین پکن می گوید: «اگر دولت چین باهوش باشد، به دلایل محبوبیت ناگهانی آمریکا در منطقه خواهد اندیشید. این محبوبیت به این دلیل نیست که چین در زمینه دموکراسی با کشورهای همسایه عملکرد خوبی نداشته است؟»

به نظر می رسد چین در حال تنظیم سیاست های خود برای پاسخگویی به چنین انتقادهایی است. طی ماه های اخیر این کشور تمایل بیشتری برای توسعه همکاری ها با همسایگان داشته و هفته گذشته نیز اعلام کرد برای مبارزه با دزدان دریایی در رودخانه مکونگ به همسایگان جنوب شرقی خود خواهد پیوست. این کشور در ماه جولای توافقنامه ای را با کشورهای جنوب شرق آسیا در جهت حل مناقشات در مورد دریای جنوبی چین به امضا رساند.